سال‌هاست سوراخ اوزون در قطب جنوب جا خوش کرده است. این سوراخ در طول یک سال گاه بزرگ‌تر و گاه کوچک‌تر می‌شود. البته این به‌اصطلاح «سوراخ» در حقیقت نازک شدگی لایه اوزون است و نه یک سوراخ واقعی. امسال هم مثل سال‌های گذشته، با شروع بهار قطب جنوب، سوراخ اوزون در حال گسترش است. هر چند به نظر می‌رسد سال ۲۰۱۹ شاهد رفتاری متفاوت لایه اوزون باشیم!
دانشمندان می‌گویند که سوراخ لایه اوزون امسال ممکن است کوچک‌ترین سوراخ در طی سه دهه گذشته باشد. در میان انبوهی از خبرهای ناراحت کننده در مورد تغییرات شدید و از بین رفته حیات کره زمین، این خبر کمی فضا را آرام‌تر می‌کند. سرویس اتحادیه اروپا که عملکرد و وضعیت جوی زمین را بررسی می‌کند (CAMS) گزارش کرده سوراخ اوزون سال ۲۰۱۹ در قطب جنوب ممکن است از همیشه کوچک‌تر باشد.
تغییرات رفتاری عجیب لایه اوزون از هفته پیش آغاز شد و با سپری شدن چند روز مشخص شد که این تغییرات احتمالاً بتوانند به نفع ما و حیات زمینی تمام شوند. هر سال با شروع فصل پاییز در نیم کره شمالی، بهار جنوبی آغاز می‌شود که تا آذر ماه ادامه دارد. همیشه در این فصل از سال لایه استراتوسفر زمین در ناحیه قطب جنوب تا حدود ۶۰ درصد تحلیل می‌رود که همان سوراخ اوزون مشهور زمین است.
سوراخ اوزون امسال دو تفاوت اصلی دارد. اول از همه آن که به‌مراتب کوچک‌تر از اندازه معمولی است. و دوم اینکه به‌جای آنکه در آسمان قطب جنوب اتفاق افتد، بیشتر به سرزمین‌های آمریکای جنوبی نزدیک است.
طبق گفته دانشمندان، این تغییر مربوط به گرمایش زمین است، ولی به شکل مثبت! زمانی که لایه استراتوسفر گرم‌تر شود، ابرهای کمتری در این لایه تشکیل می‌شود. و هر چه ابر کمتری در این لایه وجود داشته باشد، ازون کمتری در این فصل از سال از بین می‌رود. از طرف دیگر، از آن جا که این سوراخ در جای همیشگی خودش ایجاد نشده، احتمال ورودی هوای غنی از اوزون به این سوراخ وجود دارد که باعث می‌شود سوراخ حتی کوچک‌تر شود.
محوطه‌ای که تحت تأثیر رقیق شدن لایه اوزون قرار می‌گیرد، در حدود ۵ میلیون کیلومتر مربع است. این در حالی است که مثلاً در سال ۲۰۱۷ سوراخ اوزون محوطه‌ای به وسعت ۲۰ میلیون کیلومتر مربع را پوشانده بود. برای مقایسه بهتر بد نیست بدانید که مساحت کشور ایران تنها ۱.۶ میلیون کیلومتر مربع است.
سوراخ لایه اوزون فعلاً مراحل گسترش و تکامل خود را طی می‌کند، هر چند که در چند روز گذشته ثبات نسبی داشته است. دانشمندان می‌گویند اگر این روال به همین شکل ادامه پیدا کند، امسال لایه اوزون به کوچک‌ترین حد در ۳ دهه گذشته می‌رسد.
سوراخ اوزون
اوزون برای ما زمین نشین ها اهمیت ویژه‌ای دارد. اوزون در واقع سه‌اتم اکسیژن است که به هم چسبیده‌اند. اوزون در مقایسه با مولکول اکسیژن که فقط از دواتم اکسیژن تشکیل شده، بسیار ناپایدارتر است. به همین دلیل امواج ماورای بنفش خورشید به‌جای از بین بردن پیوندهای شیمیایی بدن ما، پیوند شیمیایی ناپایدار اوزون را هدف می‌گیرد. ویژگی جالب اوزون این است که با جذب اشعه ماورای بنفش از هم پاشیده ولی پس از کمی‌اتم های آن دوباره به هم متصل می‌شوند. در نتیجه لایه اوزون تا زمانی که در فاصله ۲۰ تا ۳۰ کیلومتری از سطح زمین حضور داشته باشد، ما در امان خواهیم بود.
آن چه مسلم است این است که رفتار مثبت امسال لایه اوزون هیچ ارتباطی با اقدامات پیشگیرانه ما ندارد. دشمنان اوزون، یعنی ترکیبات کلر و بروم که طبق پروتکل مونترال باید کاهش پیدا کنند، هم چنان در جو هستند و کاهش محسوسی نداشته‌اند. به‌طور کلی باید گفت کوچک شدن سوراخ اوزون ناشی از گرمایش زمین است ولی هنوز درک خوبی از ابعاد مختلف آن نداریم.
منبع: gizmodo
