اوایل ژانویه 2020، چین به جنبش رو به رشدی پیوست که در آن بیش از 120 کشور متعهد شده‌اند از پلاستیک یک بار مصرف استفاده نکنند.
این کشور 1.4 میلیارد نفری تولیدکننده شماره یک ضایعات پلاستیکی در دنیا است. براساس گزارشی که سپتامبر 2018 با نام «آلودگی پلاستیکی» منتشر شد، چین در سال 2010 تقریبا 60 میلیون تن (54.4 میلیون متریک تن) ضایعات پلاستیکی تولید کرده است.
اما چین اعلام کرده است می‌خواهد تولید و فروش کیسه های پلاستیکی غیر قابل تجزیه پذیر را تا انتهای سال 2020 در شهرهای مهم (و تا 2022 در سراسر این کشور) و همچنین نی‌های نوشابه یک بار مصرف را تا اواخر سال 2020 غیرقانونی اعلام کند.
تلاش برای محروم کردن مصرف پلاستیک از سال 2018 با تبلیغات گسترده‌ای مانند کمپین #StopSucking شروع شد که ستاره‌های بزرگ ورزش فوتبال آمریکایی مانند تام بریدی و همسرش ژیزلی بینچنی و بازیگر هالیوود آدریان گرنیر متعهد شدند دیگر از نی‌های پلاستیکی یک بار مصرف استفاده نکنند.
حالا کشورها و شرکت‌های متعددی به عدم استفاده از پلاستیک رو آورده‌اند و مصرف‌کنندگان آنها نیز از این تصمیم پیروی می‌کنند.
از آن جایی که جنبش منبع استفاده از پلاستیک به نقطه مهمی رسیده است، مانند جدیدترین تصمیم چین، تصمیم گرفتیم در این مطلب نگاهی به محصولات پلاستیکی یک بار مصرف و ماهیت آنها بیاندازیم. تا انتها همراه تیم نویسندگی روکیدا باشید.
پلاستیک یک بار مصرف چیست؟
پلاستیک یک بار مصرف همانطور که نام آن نشان می‌دهد برای این هدف ساخته شده است که پس از یک بار مصرف دور انداخته شده یا بازیافت شود. از جمله انواع آن می‌توانیم به محصولات مختلفی اشاره کنیم از بطری‌های آب قابل شرب پلاستیکی و کیسه‌های پلاستیکی گرفته تا ژیلت‌های پلاستیکی دورانداختنی و ربان پلاستیکی. به عبارت دیگر هر گونه محصول پلاستیکی که پس از استفاده فورا دور می‌اندازید.
با آن که این کالاها قابل بازیافت هستند ولی مگان ولدون از فروشگاه جلوگیری از ضایعات Zero Waste Nerd می‌گوید این قضیه به ندرت رخ می‌دهد.
او می‌گوید «در واقعیت، تعداد خیلی کمی از کالاهای پلاستیکی را می‌توان به مواد خام و محصولات جدید پردازش کرد. پلاستیک برخلاف شیشه و آلومینیوم زمانی که توسط یک مرکز بازیافت جمع‌آوری می‌شود به همان چیزی که قبلا بوده است پردازش نمی‌شود. ارزش کیفی پلاستیک پایین است، بنابراین در نهایت و ناچارا سرنوشت آن چال شدن در یک محل حفر زباله است.»
به عنوان مثال یک بطری آب پلاستیکی را در نظر بگیرید. روی اکثر بطری‌ها نوشته شده است می‌توانند بازیافت شوند و تنها با توجه به وجود ترکیب قابل بازیافت ساده آنها یعنی پلی اتیلن ترفتالات (PET)، این کار شدنی است.
ولی تقریبا از هر 10 بطری آب 7 عدد از آنها به محل حفر زباله‌ها راه پیدا می‌کنند یا مانند آشغال دور انداخته می‌شوند.
این مشکل زمانی شدید شد که چین تصمیم گرفت پذیرش و بازیافت پلاستیک را در سال 2018 متوقف کند. طبق گزارش سایت آتلانتیک، این تصمیم به این معنا بود که بازیافت یک فرآیند به مراتب پرهزینه‌تر برای شهرداری باشد، بنابراین بسیاری از شهرداری‌ها حالا به سادگی به جای آن تصمیم به استفاده از حفر ارزان زباله در محل‌های مخصوص می‌گیرند.
حالا همین راهکارها را در کنار گزارش گاردین قرار دهید که اعلام کرد مصرف پلاستیک در جهان بسیار بیشتر شده است به نحوی که انسان تقریبا هر ثانیه 20 هزار بطری پلاستیکی تولید می‌کند و مقدار ضایعات مردم آمریکا از سال 2010 تا 2015 به مقدار 4.5 درصد رشد داشته است. بنابراین جای تعجب ندارد که سراسر جهان را ضایعات پلاستیکی فرا گرفته است.
عمر پلاستیک از تمامی انسان‌ها می‌تواند بیشتر باشد
به نظرتان تمام این سخت‌گیری‌ها و محرومیت‌ها در مورد استفاده از پلاستیک زیاده‌روی است؟ دلایل محکم متعددی برای منطقی بودن این اقدامات وجود دارد.
ابتدا حفر پلاستیک در مناطق مخصوص باعث تجزیه آن نمی‌شود. طبق گفته ولدون تجزیه یک کیسه پلاستیکی 10 تا 20 سال طول می‌کشد، در حالی که این عدد برای یک بطری پلاستیکی تقریبا 500 سال است. جنبه بدتر ماجرا این است زمانی که پلاستیک تجزیه می‌شود، بقایای آن به جا می‌ماند!
«کاترین کلوگ» بنیان‌گذار و نویسنده سایت کاهش ضایعات Going Zero Waste می‌گوید «پلاستیک هرگز تجزیه نمی‌شود یا غیبش نمی‌زند؛ بلکه تنها به تکه‌های کوچک‌تر و کوچک‌تر تقسیم می‌شود تا زمانی که به قدری از نظر میکروسکوپی ریز می‌شود که ذرات آن را می‌توان در هوا و حتی در آب نوشیدنی‌مان پیدا کرد.»
بعضی از فروشگاه‌ها به استفاده از کیسه‌های خرید پلاستیکی قابل تجزیه از نظر زیستی رو آورده‌اند ولی تحقیقات نشان می‌دهد این تصمیم یک راه‌حل هوشمندانه نیست.
در تحقیقی که توسط محققان دانشگاه پلیموث انگلستان انجام شد، 80 کیسه پلاستیکی فروشگاهی یک بار مصرف که از پلاستیکهای قابل تجزیه زیستی ساخته شده بودند در یک بازه زمانی 3 ساله تحت بررسی قرار گرفتند. هدف محققان این بود مشخص کنند این کیسه‌ها واقعا چقدر «از نظر زیستی تجزیه‌پذیر» هستند. یافته‌های آنها در نشریه علوم و فناوری محیطی چاپ شد.
خاک و آب دریا باعث تجزیه کیسه‌ها نشدند. در عوض، سه نوع از 4 نوع کیسه تجزیه‌پذیر از نظر زیستی به اندازه‌ای محکم بودند که تا 2.2 کیلوگرم خرید مشتری را نگه دارند. کیسه‌هایی که در معرض نور خورشید قرار داشتند تجزیه شدند، ولی الزاما این نتیجه نیز مثبت نیست.
اجزای کوچک تجزیه‌شده می‌توانند سریعا در محیط به عنوان مثال هوا و اقیانوس پخش شوند و جنبه بدتر ماجرا قرارگیری آنها در معده حیواناتی است که ذرات پلاستیک را با غذا اشتباه می‌گیرند.
آیا نمی‌توان پلاستیک یک بار مصرف را مجددا استفاده کرد؟
یک دلیل دیگر از منع قانونی پلاستیکهای یک بار مصرف در کشورهای مختلف این است که نباید از آنها مجددا استفاده کرد، هرچند مراقب باشیم.
از آن جایی که بسیاری از شهرداری‌ها تصمیم به خودداری از بازیافت گرفته‌اند، وسوسه‌کننده است کنترل اوضاع را با مصرف مجدد (و بنابراین «بازیافت») بطری‌ها و ظروف پلاستیکی در دست بگیریم.
یقینا، امکان انجام این کار برای کیسه‌های پلاستیکی وجود دارد ولی کارشناسان می‌گویند زمان استفاده از بطری‌های پلاستیکی یا ظروف غذا نهایت احتیاط را داشته باشید.
تحقیقی که از سوی نشریه Environmental Health Perspectives انجام شد نشان داد تمامی پلاستیکهای استفاده شده در بطری‌های پلاستیکی و ظروف غذا می‌توانند اگر به دفعات استفاده شوند مواد شیمیایی خطرناکی را آزاد کنند. (از جمله مواد شیمیایی که گفته می‌شود دارای بیسفنول ای (BPA) هستند، یک ماده شیمیایی بحث‌برانگیز که بین آن و آشفتگی‌های هورمونی ارتباط وجود دارد.)
با آن که محققان هنوز در حال بررسی امنیت استفاده مجدد از مواد پلاستیکی یک بار مصرف هستند، اما کارشناسان برای خودداری از مواد شیمیایی به صورت بالقوه خطرناک، استفاده از شیشه یا فلز را پیشنهاد می‌کنند و طبق گفته ولدون، وقت آن است یک ذهنیت استفاده مجدد را به کار بگیریم، خواه استفاده از کیسه‌های نخی قابل استفاده مجدد، نی‌های نوشابه استیل ضد زنگ یا یک روش کاملا ضایعات صفر (zero-waste) باشد.
ولدون می‌گوید «بدترین نکته در مورد هرگونه کالای یک بار مصرف این است که ما ارزش یک چیزی را تا حدی پایین می‌آوریم که تصمیم می‌گیریم آن را دور بیاندازیم. فرهنگ زندگی راحت این رفتار مخرب را به صورت هنجار در آورده است و بنابراین ما سالیانه میلیون‌ها تن ضایعات به وجود می‌آوریم. اگر ذهنیت‌مان را در مورد چیزی که مصرف می‌کنیم تغییر دهیم، در مورد پلاستیک یک بار مصرفی که استفاده می‌کنیم و نحوه دوری از آن اطلاعات بیشتری به دست می‌آوریم.»
در پایان بهتر است به یک حقیقت جالب اشاره کنیم. اگر فکر می‌کنید محرومیت استفاده از پلاستیک فقط برای نمایش است بهتر است سری به کشور کنیا بزنید.
این کشور آفریقای شرقی به قدری این محرومیت را جدی می‌گیرد که اگر یکی از شهروندان کنیا بابت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی برای آشغال یا خرید از سوپرمارکت‌ها دستگیر شود می‌تواند به 4 سال زندان و پرداخت 38 هزار دلار جریمه محکوم شود.
