آثار تاریخی اطلاعات بینظیری در اختیار ما میگذارند. اینکه در گذشته چه اتفاقی افتاده یا وضعیت چطور بوده. در بسیاری از موارد، مشکل ما دریافت اطلاعات از آن است. اطلاعاتی که بهمرور زمان دستخوش تغییر میشوند یا از بین میروند. نسخههای خطی در برابر گذر زمان از همه آسیبپذیرترند. حتی بخشی از نوشتهها بهمرور زمان محو میشوند! این چالشی است که تاریخ شناسان را وادار کرده به فناوریهای نوین برای خواندن نوشتههای نامرئی و مهم باستانی روی بیاورند.
تکنولوژی جدید، به نسخههای خطی باستانی که دیگر به مشاهده آنها امیدی نبود، زندگی دوباره داده است. فناوری به نام تصویر برداری چند طیفی با فرآیند پیچیده و تجهیزات گران قیمت، یک بار دیگر امکان خواندن نوشتههای پنهان شده باستانی را به ما میدهد.
هزاران نسخه خطی به حیات باز میگردند
این فناوری به دست محققین موسسه فناوری راچستر (RIT) محقق شده است. چند ماه پیش با استفاده از این تکنولوژی که مگاویژن (Megavision) نام گذاری شده، برای تصویر برداری از نسخههای خطی باستانی مربوط به قرون وسطی استفاده شد. آشکار سازی متون از بین رفته 30 هزار نسخه خطی بندر دوبرونیک در کشور کرواسی، مقامات دولتی را برای استفاده گسترده از این تکنولوژی متقاعد کرد.
در این تکنولوژی از سنسورهای دوربین دیجیتال استفاده شده است. این سنسورها قادرند نورهایی که خارج از محدوده بینایی انسان قرار میگیرند را هم دریافت کنند. دانشمندان از همین ویژگی سنسور استفاده کردند و سنسورهای با وضوح بالا، یعنی 50 مگا پیکسل و دوربینهای قابل کنترل با سیستم روشنایی LED ساختند تا بتوانند باور فرابنفش، مادون قرمز و نور مرئی از نسخههای خطی عکس برداری کنند. به این شکل چندین عکس در طیفهای مختلف از یک نسخه به دست میآید که تمام آثار پنهان شده بر روی آن را آشکار میکند.
نسخههای خطی دریای مرده
عکس برداری با این روش در واقع شبیه بهعکس برداری با فلورسنت محسوب میشود. تصویر برداری با فلورسنت باعث میشود هر نوع اثر جوهر، حتی به شکل نامرئی، قابل تشخیص باشد. یکی از پروژههای عظیمی که با این روش در حال انجام است، تصویر برداری از 900 نسخه خطی با قدمتی بیشتر از 2000 سال است. این نسخههای خطی مربوط به اسرائیل هستند که به نام طومارهای دریای مرده شهرت دارند. این نسخههای خطی البته سالم نیستند و در مجموع حدود 15000 قطعه هستند! نسخههای خطی در 12 غار در صحرایی در نزدیکی کومران (Qumran) در دهه 1940 میلادی کشف شدند. گفته میشود این متن شامل قدیمیترین نسخه کتاب تورات و کتاب عهد عتیق (Old Testament) است. خواندن متن این نسخهها تقریباً غیرممکن است. بخشهای مختلف که به زبان یونانی، آرامی و عبری نوشته شدهاند، در طول این سالها بهطور کلی از بین رفتهاند. جوهر مورد استفاده یا نامرئی شده یا کل نسخه سیاه و ناخوانا شده است.
عکس برداری چند طیفی میتواند راز نهفته در این نسخههای خطی را آشکار کند. متونی که سالهاست بشر قادر به دیدن آن نیست. سال پیش مطالعه بر روی یک قطعه از این نسخهها بهصورت تصویر برداری چند طیفی مشخص کرد این متون کاملاً برای ما ناشناخته هستند و جای دیگری ثبت نشدهاند.
کشف دنیای ناشناخته نسخههای خطی با تصویر برداری چند طیفی
نسخههای زیادی با استفاده از این تکنولوژی به حیات باز خواهند گشت. مثل نسخههای خطی مربوط به قرن 4 ام که در جزیره سینا پیدا شدهاند. البته کار رمز گشایی نسخ قدیمی به همین سادگی نیست. در بیشتر موارد نسخهها چند تکه شدهاند. بنابراین قدم اول عکس برداری و قدم دوم چسباندن و یک پارچه کردن نسخه است. در مورد نسخههای کشف شده در کرواسی هم همین طور است. نسخهها با موفقیت عکس برداری شده و یک پارچه شدهاند که نشان میدهد نسخهها به زبان لاتین هستند. از این جا به بعد، کار باستان شناسان و تاریخ شناسان است که متن را تفسیر کنند.
هزینه ساخت این دستگاه همچنان بالاست و حدود 75 هزار دلار سرمایه گذاری لازم دارد. دانشمندان امیدوارند با گسترش استفاده از این دستگاه، هزینهها بهتدریج کاهش پیدا کند.
این فناوری علاوه بر اینکه میتواند متن پاک شده یا در هم ریخته را تشخیص دهد، قادر است در مورد نوع جوهر مورد استفاده هم اطلاعاتی به دست دهد. این فناوری حتی برای تحلیل تاریخ مواد و ترکیبات، به شکلی که به نسخه آسیب نرسد، هم میتواند کاربرد داشته باشد. به نظر میرسد در آینده استفاده از این فناوری برای مطالعه نسخههای خطی باستانی به یک ضرورت تبدیل شود.
در حال حاضر مگاویژن یکی از مشکلات مگاویژن، نصب آن است. چندین ساعت لازم است تا این دستگاه توسط افراد باتجربه سر هم شود و کار اسکن کردن آغاز شود. بزرگ بودن دستگاه هم باعث شده که حمل نقل آن چندان ساده و بیدردسر نباشد. اگر این روش با استقبال خوبی مواجه شود، احتمالاً قیمت آن تا 5 هزار دلار هم پایین خواهد آمد.
منبع: gizmodo.com
