ماهان سرمدبه دلیل روحیه‌ی گستاخانه، بی‌پروا و انقلابی معماری زاها حدید، امروزه او محبوب معماران جوان دنیاست و حتی دانشجویان معماری ایران نیز بیش از آنکه معماران وطنی و آثار معماری شهر خود را بدرستی بشناسند، زاها حدید را می‌شناسند.
زاها حدید (۱۹۵۰-۲۰۱۶) بانویی معمار و تبعه انگلیس و به گفته خود او، مسلمان بود که با طراحی حدود ۹۴۰ پروژه در ۴۴ کشور جهان (از جمله ایران)، در زمره مشهورترین معماران جهان بود که البته بخش عمده آنها اجرا نشدند. طرح‌های آزادانه و حیرت‌انگیزش از او پدیده‌ای ساخت که منبع الهام بسیاری از معماران جوان در دنیا و به‌ویژه ایران شد. وی در سال ۱۳۲۸ هجری در بغداد از مادری شیرازی به دنیا آمد و به همین سبب مسلط به زبان فارسی بود و همچنین پدری عراقی داشت که به او تباری عربی داد. او در دانشگاه آمریکایی بیروت به تحصیل ریاضی پرداخت و سیاق هندسی معماری او بر ریاضیات پیچیده‌ای بنا می‌شد که آن را در این دانشگاه به خوبی فراگرفته بود. معماری را در مدرسه AA لندن فراگرفت و در فرآیند زاها حدید شدن، ابتدا به شرکت OMA رم کولهاس رفت و سپس در همکاری با دفتر پاتریک شوماخر به آمیزه‌ای هیجان‌انگیز از فرم‌های پویا و بدیع در تلازم معماری، لنداسکیپ و زمین شناسی، دست یافت.
دنیای معماری هنرمندان بسیاری را دارد، که هر یک آثار خیره کننده ای را در سراسر جهان خلق کرده اند. زاها حدید یکی از معماران برجسته بود که آثار بی نظیری را داشت.
زاها حدید در سال ۱۹۷۷ عضوی مهم از شرکت OMA شد و پس از موفقیت های بسیاری که برای این شرکت کسب کرد، دفتر مستقل خود را در سال ۱۹۸۰، در شهر لندن افتتاح کرد و در همان سال ها به تدریس در مدرسه فارغ التحصیل شده ( AA ) پرداخت.
اگرچه او به عنوان یک بریتانیایی شناخته شده بود، اما تعریف زیبایی از خاطرات روزهای زندگی در عراق را داشت. او درباره زادگاهش صحبت هایی را با مجله های مختلف داشته، که به شرح زیر است:
من یک زن عرب، زاده عراق هستم و به هیچ عنوان نمی توانم روزهای زیبای وطنم را فراموش کنم، مدرسه ای که در آن درس می خواندم در دل علفزارها و طبیعت سرسبز بود که اکنون فقط ویرانه ای از آن به جای مانده است.
به گفته وی زندگی در عراق تجربه های متفاوت و شانس های بزرگی را به او داده است. پدر زاها حدید عضوی از حزب سوسیال دموکرات عراق بود و مادر او اگرچه خانه دار بود اما اصول طراحی را به زاها یاد داد.
وی در سال ۱۳۵۷ دفتر خود را در لندن با نام «معماران زاها حدید» تاسیس نمود. ۱۶ سال بعد (۱۳۷۳)، ایستگاه آتش‌نشانی در پردیس ویترا در آلمان را طراحی کرد که برخلاف عمده کارهای او، اجرا شد و البته بعدها به دلیل ضعف‌های عملکردی تبدیل به گالری شد. به هرحال این بنا را باید آغاز زاها حدید دانست. زاها حدید با برنده‌شدن مهمترین و معتبرترین جوایز معماری همچون پریتزکر پرایز ۲۰۰۴، جایزه استرلینگ و مدال طلایی ریبا یکی از پرافتخارترین زنان معمار بود و در لیست قدرتمندترین‌ها، خلاق‌ترین‌ها و حتی یکی از صد متفکر برتر هفته‌نامه تایم قرار گرفته است و در آخر، به خانه آخرتی که ۶۵ سال آن را معماری کرده بود، شتافت.
نورمن فاستر در واکنش به خبر درگذشت حدید، او را اینچنین معرفی می‌کند: «به گمان من مهمترین پیروزی زاها فرا رفتن از خیالات گرافیکی زیبای حاکم بر روحیه‌ی مجسمه‌سازانه‌ی آثارش و ساختن آنها بود، واقعیاتی که برخی از منتقدینش را آشفته می‌کرد.» این مضمون به نکته دقیقی اشاره دارد. معماری مجسمه‌گونه!
آشنایی‌زدایی راز جذابیت معماری تندیس‌گراست. بهره‌جستن از جوهره‌ی مجسمه‌سازی در معماری، پدیده‌ای نا‌آشنا و غریب را به چشم ناظر می‌کشاند و از جذابیت فیگوراتیو مجسمه‌سازی در معماری هزینه می‌کند. چراکه فرم‌های آشنا، چشم را به ورطه عادت کشانده‌اند و آشنایی‌زدایی از کاربر بنا و یا ناظر، لزوما «برخلاف‌آمد عادت» اوست و زدودن عادت ملازم است با جذابیت!
فرم‌های بدیع، خلاقانه، متهورانه و شگفت‌انگیز در لحظات اولیه بسیار جذاب و چشم‌نوازند، اما این جذابیت همانند شیرینی آدامس‌های بادکنکی به زودی در ذایقه انسان فروکش خواهد کرد و هیجانی است که آتش آن فرو خواهد نشست. فرم در معماری حکایتی دیگر دارد، چراکه معماری ماندگارترین هنر است و بناهای چندهزارساله گواه این سخن‌اند و همین امر معماری را از برخوردهای هیجانی و لحظه‌ای و مدگرایی در فرم مبرا می‌کند و فرمی که تابع مد باشد، مانا نخواهد بود!
دانشجویان معماری ایران نیز بیش از آنکه معماران وطنی و آثار معماری شهر خود را بدرستی بشناسند، زاها حدید را می‌شناسند و به مدد شبکه‌های اجتماعی، شتابزده آخرین طراحی‌های معماری و مد و کیف و کفش زاها حدید را باز نشر می‌کنند. عمده دانشجویان نسل جدید معماری ساکن تهران شاید حتی ندانند که میدان مشق کجاست؟ یا نام حتی چند بنا از فهرست ۷۰۰ اثر ارزشمند معماری درون بافت تاریخی تهران را نمی‌دانند. اما حجم‌های درهم‌تنیده و تندیس‌وار زاها حدید منبع الهام طراحی آنها بوده! به راستی چرا او محبوب جهان سومی‌هاست؟ و چرا معماران جوان و دانشجویان جامعه ایرانی به آن علاقه دارند؟
زاها حدید در زمینه های مختلف معماری فعالیت داشت، اما سبک اصلی او واساری ( ساختار شکنی ) بود. از آثار بجسته او شامل لیست زیر است:
مرکز فرهنگی حیدر علیف (۲۰۰۷–۲۰۱۲)، باکو، آذربایجان
مرکز ورزش‌های آبی لندن (۲۰۱۱)
مرکز مگی در بیمارستان ویکتوریا (۲۰۰۶)، کرکالدی، اسکاتلند
ایستگاه قطار سریع‌السیر ناپل (۲۰۰۶)، ناپل، ایتالیا
ساختمان مرکزی ب‌ام‌و (۲۰۰۵)، لیپزیگ، آلمان
ترن هوایی (۲۰۰۷) اینسبروک، اتریش
مرکز علمی فائنو (۲۰۰۵)، وولفسبرگ، آلمان
سکوی پرش اسکی برگیسل (۲۰۰۲)، اینسبروک، اتریش
ایستگاه آتش‌نشانی ویترا (۱۹۹۴)، ویل ام راین، آلمان
هتل آپارتمان ۵ ستاره پاسارگاد فرشته(۲۰۱۱–۲۰۱۷)، تهران، ایران
طراح منتخب برجهای فاز ۲ مجموعه برج میلاد تهران در مسابقه بین‌المللی معماری پروژه فاز ۲ میلاد
مرکز ورزش های آبی المپیک لندن از جمله آثاری است که معماری آن را زاها حدید بر عهده داشت. او در طول سال های فعالیت هنری اش، آثار گوناگونی خلق کرد که در کشورهای مختلف، از جمله ایتالیا، آلمان و هنگ کنگ ساخته شد.
زاها حدید برنده مدال ها و جوایز متعددی شده بود، از جمله “مدال سلطنتی معماری” در بریتانیا و جایزه بهترین طرح معماری سال ۲۰۱۵ که برای طراحی یک مجموعه فرهنگی در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان دریافت کرد.
طی ۱۶۷ سال، زاها حدید نخستین زنی بود که مفتخر به دریافت مدال سلطنتی بریتانیا شد.او در سال ۲۰۱۲ لقب تشریفاتی “Dame” را از ملکه بریتانیا دریافت کرده بود.
گروه معماران زاها حدید اولین طرح خود در کشور مکزیک را با عنوان مجتمع مسکونی متراکم، در مونتری ارائه دادند. ابتدا این پروژه با عنوان ۱۲ برج مسکونی بلند مطرح شده بود. اما دفتر مرکزی طراحی لندن طرحی مبتنی بر ۹۸۱ واحد مسکونی را به عنوان آلترناتیو بعدی این پروژه معرفی کرد. طرح جدید شامل مجتمع مسکونی گسترده و مسطحی بوده که بر خلاف فلسفه مرتفع سازی شکل گرفته است.
اولین طراحی پارک و میدان شهری دانگ دایمون در سئول توسط زاها حدید ارائه شد. این طرح معرفی جدیدترین و نوآورانه ترین روند طراحی، معماری و توسعه دولت شهری سئول و ایجاد یک مرکز فرهنگی پر جنب و جوش است که از پنج فضای سالن موزه، آزمایشگاه طراحی، بازار طراحی، پارک فرهنگی و تاریخ دانگ دایمون تشکیل شده است و همچنین ماهیتی جهانی را نیز داراست. ساختمان دارای ۶۰ نقطه منحصر به فرد که هر یک شامل داستانی خلاقانه بر اساس چرخه عمر، فرهنگ و رویدادهای منطقه دانگ دایمون است و در تمام طول روز دردسترس است. پارک در ۲۱ مارس ۲۰۱۴ افتتاح شد.
