شیر مادر مادهای شگفت‌انگیز است. این ماده، ترکیبی پیچیده از انواع قندها، پروتئین‌ها و چربیها است. با روکیدا همراه باشید.
نکته‌ی بسیار جالب این است که شیر مادر با رشد کودک و بنا به نیازهای او، تکامل می‌یابد. پزشکان و طرفداران تغذیه با شیر مادر به سرعت به ما یادآوری می‌کنند که شیر مادر سیستم ایمنی نوزاد را برای مقابله با عفونت تقویت می‌کند. با این وجود، هنوز علم به صورت دقیق مشخص نکرده که چرا این‌چنین اتفاقی در شیر مادر میافتد؛ و یا چگونه باید از آن برای مبارزه با عفونتهای باکتریایی استفاده کرد.
تا همین اواخر، بیشترین توجه میکروسکوپیک شیمیدانانی که بر روی خواص ایمنیبخش شیر تحقیق می‌کنند، بر روی پروتئینهای موجود در شیر مادر متمرکز بود. در آگوست ۲۰۱۷ مجلهی “بیماریهای عفونی ایسیاس” گزارشی از نتایج تحقیقات تیمی تحقیقاتی دانشگاه وندربیلت منتشر کرد. این گزارش که در جلسهی سالانهی انجمن شیمی امریکا در واشنگتن ارائه شد، نشان میدهد کربوهیدراتهای موجود در شیر مادر دارای مجموعه خواص ضد باکتریایی است. علاوه بر این، این کربوهیدراتها توانایی پروتئینهای شیر در کشتن باکتری‌ها را نیز بالا میبرد.
“استیون تونزند” مدیر این تحقیقات از دانشکده‌ی شیمی دانشگاه وندربیلت در مصاحبهی مطبوعاتی گفت:
“این اولین نمونهی اثبات شده از فعالیت آنتیمیکروبی بخشی از کربوهیدراتهای موجود در شیر مادر است. یکی از خواص برجستهی این ترکیبها این است که آنها برخلاف آنتیبیوتیکها کاملاً غیرسمی می‌باشند.”
روند و نتایج تحقیقات
پژوهشگران تحقیقاتشان را بر روی باکتری‌هایی به نام “استرپ گروه ب” (GBS) متمرکز کردند. وجود این باکتری‌ها در زنان باردار شایع است. در صورت انتقال این باکتری‌ها از مادر به نوزاد، ممکن است مشکلاتی برای او به وجود آورد. البته، خوشبختانه بیشتر نوزادان دچار عفونت GBS نمی‌شوند. یک دهه پیش از این اعلام شد که GBS ممکن است از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود. به همین دلیل، این محققان تصمیم گرفتند مشخص کنند که بالاخره شیر مادر باعث انتقال GBS میشود، و یا از آن جلوگیری می‌کند. آنها به جای پروتئین‌ها، بر روی قند شیر مادر متمرکز شدند. جداسازی و تحقیق بر روی قند شیر مشکل‌تر از پروتئین است.
قندهای شیر به نام الیگوساکارید شناخته میشوند. محققان، الیگوساکاریدها را از نمونه‌های شیر اهدا شده جمع‌آوری کردند. سپس، باکتری‌های GBS کشت شده را به آنها افزودند. در ادامه بررسی‌های میکروسکوپیک آغاز شد. آنها دریافتند که در برخی از نمونه‌های شیر، الگوساکاریدها، زیست‌لایه (بیوفیلم) باکتری‌ها را می‌شکند، ولی آنها را نمی‌کشد. زیست‌لایه، محافظت کننده‌ی باکتری‌ها است. این در حالی است که در بعضی از دیگر نمونه شیرهای اهدا شده، الگوساکاریدها، باکتری‌ها را از بین برده بودند، اما زیست‌لایه باقی مانده بود. در دسته‌ی سوم نمونه‌ها نیز، هم باکتری‌های استرپ گروه ب کشت شده و هم زیست‌لایه‌ی آنها از بین رفته بود.
نتیجه‌ی قابل توجه به دست آمده این بود که ترکیب قند شیر مادر با پپتیدهای ضد میکروبی موجود در بزاق دهان انسان، می‌توانند با همکاری یکدیگر باعث تقویت سایر عوامل ضد میکروبی موجود در شیر مادر شوند.
تونزند اعلام کرد:
“نتایج تحقیقات ما نشان داد که این قندها در دو مرحله به باکتری‌ها ضربه می‌زنند. ابتدا باکتری‌های هدف را حساس می‌کنند و سپس آنها را می‌کشند. بیولوژیست‌ها این قابلیت را «ترکیب کشنده» می‌نامند. اکنون تلاش عمده بر روی توسعه‌ی داروهای ضد میکروبی بر پایه‌ی این قابلیت است.”
