عباس رهامی
فهرست عنوان‌ها
جانوری که تصویرش را می‌بینید، یکی از پر سودترین بازارهای خرید و فروش و شکار دنیا را ایجاد کرده است. متأسفانه این حیوان آرام و دوست داشتنی بیش از هر حیوان دیگری به خاطر ظاهر عجیب و پوست متفاوتش شکار می‌شود. پانگولین بر خلاف ظاهر ترسناکی که دارد، هیچ کاری به ما انسان‌ها یا حیوانات دیگر ندارد و فقط از مورچه‌ها و موریانه‌ها تغذیه می‌کند. با تمام تلاشی که این پستانداران برای سخت کردن زره خود کرده‌اند، ولی به نظر می‌رسد هم چنان در مقابل انسان‌ها آسیب پذیرند.
پولک پوست به دلیل ظاهر عجیبش که بیش شباهت به دایناسورهای ماقبل تاریخ هم نیست، شهرت زیادی پیدا کرده است. موشی بزرگ، بدون گوش و باپوستی فلس دار و حرکتی کند. هر چیزی که می‌تواند ما را به یاد دایناسورها بیندازد در این حیوان دیده می‌شود. ولی زمانی که چیزی یا حیوانی تا این حد متفاوت و جذاب است، شکار آن و آغاز تقاضای غیرمعقول انسان‌های نقاط مختلف جهان برای اضافه کردن اعضای این جانور به کلکسیون افتخارات، قابل پیش بینی خواهد بود. حیوانی که فقط در آفریقا و آسیا زندگی می‌کند و حالا نسل آن در خطر انقراض قرارگرفته است.
پانگولین کجا زندگی می‌کند؟
پانگولین هشت گونه مختلف دارد که شامل گونه هندی، چینی، ساندا، فیلیپینی، پانگولین غول پیکر، پانگولین شکم سفید، پانگولین شکم سیاه و در نهایت پانگولین زمینی تمینیک است. به‌طور کلی حدود نیمی از پانگولین ها بومی آفریقا و باقی آن‌ها بومی آسیا هستند. اگرچه این موجودات عجیب بی‌دندان هستند و بیشتر شبیه به مورچه خوارها به نظر می‌رسند، ولی حقیقت آن است که از نظر اصل و نسب بیشتر به گربه‌ها و سگ‌ها نزدیک هستند! پولک پوستان بیشتر در شب فعالیت می‌کنند و به دنبال خوراک می‌گردند. آن‌ها منبع خوراک خود را با بو کشیدن پیدا می‌کنند و سپس با کمک زبان بلند و چسبناکشان حشرات را از لانه بیرون کشیده و می‌خورند.
شاید جالب باشد که بدانید طول زبان این حیوان از طول کل بدنش بیشتر است! البته جمع کردن زبانی تا این حد درازی نیاز به راه حل خاص هم دارد. پانگولین زبان درازش را به‌صورت رول شده (لوله شده) در فضایی که بین لگن و دنده‌اش قرار دارد جمع می‌کند. درست مثل یک آفتاب پرست. ولی این زبان فقط برای جمع کردن غذا مناسب است نه هضم آن. از آن جا دندانی در دهان پولک پوست یافت نمیشود، این حیوان برای مقابله با حشراتی که در برابر هضم شدن مقاومت نشان می‌دهند چند سنگ می‌بلعد تا مشکل هضم غذا هم کاملاً حل شود.
زندگی روزمره پانگولین
پانگولین ها به‌طور کلی کند و آرام حرکت می‌کنند. البته اگر بخواهند می‌توانند برای لحظاتی سریع و پر انرژی باشند ولی این رفتار چندان با طبیعتشان تناسبی ندارد. از آن جا که پولک پوستان، همیشه زرهی قدرتمند بر تن دارند، جهت یابی های اشتباه و قرار گرفتن در تیررس شکارچیان بزرگ‌تر تهدید چندان مهمی برای آن‌ها محسوب نمیشود. هر چند اگر به دلیل بینایی به‌شدت ضعیفشان نبود، احتمالاً ترجیح می‌دادند خودشان را در چنین موقعیت‌های خطرناکی گرفتار نکنند. پولک پوست با استراتژی دفاعی خوبی که دارد در بیشتر مواقع از خطری که تهدیدش می‌کند قسر در می‌رود، و اگر این کار جواب ندهد، شنا کردن می‌تواند گزینه مناسب دیگری باشد (در صورت وجود آب).
شنا کردن موجودی با آن همه پولک نمی‌تواند چندان منظره جالبی باشد چرا که در بیشتر مواقع آن‌ها با پوششی از گل و لای و کثیفی از آن خارج می‌شوند که البته برای علامت گذاری قلمروهایشان به کار می‌آید.
بهترین استراتژی پانگولین تبدیل شدن آن به یک گلوله زرهی است که هر شکارچی را می‌تواند گیج و مستأصل کند. این زره چنان محکم و ضخیم است که حتی شیرها هم نمی‌توانند به آن نفوذ کنند. به این ترتیب در حالی که پولک پوست گلوله شده و از دست شکارچی در امان است، می‌تواند به این طرف و آن طرف غلط بخورد و کار را برای دشمنش از پیش سخت‌تر کند.
فلس‌های کراتینی پانگولین مثل موی بدن حیوانات دیگر، دائماً رشد می‌کنند و معمولاً در طی فعالیت‌های روزمره آن‌ها که شامل کندن زمین و حرکت در تونل‌های زیرزمینی هم می‌شود، پر از خاک و گل می‌شود. ولی این فلس‌ها همه جای بدن پولک پوست رشد نمی‌کند. نقطه ضعف پانگولین شکم آن‌هاست که آن هم با گرد شدن در امان می‌ماند.
گونه‌های مختلف پانگولین
اگرچه پولک پوست تقریباً خودش را از زنجیره غذایی کنار کشیده و زیاد دخالتی در امور محیط اطرافش نمی‌کند، با این حال آن‌ها موجوداتی هستند که حداقل از چند نظر طبیعت و محیط زیست نقش مهمی ایفا می‌کنند. فعلاً در مورد پولک پوست اطلاعات زیادی نداریم ولی همین تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد آن‌ها در حفظ تعادل جمعیت مورچه‌ها و موریانه‌ها اثرگذاری زیادی دارند. البته گونه‌های مختلف پانگولین رفتارهای متفاوتی دارند. مثلاً پانگولین شکم سیاه و سفید که در آفریقا زندگی می‌کند درختان را محل مناسبی برای زندگی یافته و از پنجه‌هایش برای بالا رفتن از درختان، خم کردن و تراشیدن آن‌ها برای فراهم کردن محلی برای خواب، استفاده می‌کند. این در حالی است که باقی گونه‌های پانگولین تمام عمر خود را بر روی زمین زندگی می‌کنند و حشرات و خوراکی‌های مورد نیاز خود را در آن نواحی جست و جو می‌کنند.
عادت پولک پوست به کندن زمین باعث می‌شود آن‌ها نقش مهم دیگری در طبیعت بر عهده داشته باشند. این کار دقیقاً مشابه شخم زدن است که باعث می‌شود خاک مرتباً غنی شود. البته کندن زمین فقط به جهت خوردن غذا نیست. پولک پوست‌ها خانه‌های خود را هم در زمین درست می‌کنند که ممکن است در آینده خانه موجودات دیگر شود. برخی از تونل‌های حفاری شده توسط پانگولین چنان بزرگ هستند که حتی انسان‌ها می‌تواند وارد آن شود.
تجارت پر سود پولک پوست و خطر انقراض
به‌طور کلی شرایط زندگی برای یک پولک پوست با شرایطی که ما برای زمین فراهم کرده‌ایم، دشوار است. کشت و کشتار پانگولین ها برای دست یابی به پوستشان وقتی بهتر درک می‌شود که بدانیم تقریباً 20 درصد از تمام حیواناتی که در دنیا خرید و فروش می‌شوند را همین پستانداران تشکیل می‌دهند. یعنی تقریباً هر سال حدود 2 میلیون پولک پوست جانشان را بابت پوستی که قرار بود آزشان محافظت کند، از دست می‌دهند.
در حالی که پانگولین ها در آفریقا بیشتر به‌عنوان یک منبع غذایی طبیعی و سنتی محسوب کشته می‌شوند، آسیایی‌ها آن‌ها را به خاطر کم یاب بودنشان سلاخی می‌کنند. از آن جا که گوشت این حیوانات چندان خوش مزه نیست به‌راحتی می‌توان نتیجه گرفت این حیوانات بیشتر از هر چیز به خاطر پوست زیبایشان کشته می‌شوند.
فلس پولک پوست به‌صورت سنتی برای درست کردن دارو برای بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود که از بیماری‌های قلبی تا انواع سرطان را شامل می‌شود! و البته کاملاً واضح است که این داروها قادر نیستند حتی کوچک‌ترین تأثیر مثبتی در درمان بیماری بگذارند چرا که فقط مقداری کراتین ساده هستند. همان چیزی که ناخن‌ها و موهای ما هم از آن درست شده! تعجبی هم ندارد که هیچ مطالعه علمی تا به حال تأثیر مثبت هیچ کدام از این داروهای عجیب را تائید نکرده است.
با همه این احوال، شکار پانگولین همچنان ادامه دارد و به‌خصوص مردم آسیای شرقی تمایل زیادی به خرید و فروش غیرقانونی فلس‌های پولک پوست نشان می‌دهند. حقیقت آن است که بر خلاف تمام هشدارهایی که داده می‌شود این صنعت روز به‌روز رواج بیشتری می‌گیرد و فلس‌های پولک پوست به نقاط مختلف دنیا صادر می‌شود.
این تجارت پر سود و بی‌حساب و کتاب باعث شده جمعیت چهار گونه از پانگولین ها به‌شدت کاهش پیدا کند. در حال حاضر وضعیت دو گونه پانگولین چینی و ساندا بحرانی است و ممکن است در آینده‌ای نه چندان دور این دو گونه منقرض شوند.
به دلیل رواج تجارت جهانی و ارتباط بیشتر آفریقا و آسیا همین مشکل در بخش‌هایی از آفریقا هم ایجاد شده که باعث کاهش تعداد پولک پوستان آفریقایی شده است. از سال 2016 قوانین حمایتی از پانگولین ها وضع شد که شما رو تجارت آن‌ها را محدود کرد. با این حال هنوز نمی‌توان با قطعیت گفت که آیا چنین طرح‌هایی چقدر بر کاهش خرید و فروش‌های قانونی تأثیر می‌گذارد. حتی اگر این طرح‌ها مؤثر هم باشند، باز هم شروع رشد جمعیت پانگولین ها چندین سال به‌طور خواهند انجامید چرا که به‌طور معمول پانگولین ماده فقط یک بار در سال تولید مثل می‌کند که حاصل آن فقط یک بچه پانگولین است!
البته جای امیدواری هنوز وجود دارد چرا که در حال حاضر 31 کشور در طرح حفاظت از پولک پوست‌ها حضور دارند و اطلاع رسانی و آگاهی در مورد این پستانداران در حال افزایش است.
منبع: animals
