مهدی منعمی
فهرست عنوان‌ها
هرگاه بخواهیم نمایی شماتیک از منظومه شمسی رسم کنیم، خورشید را در مرکز قرار داده و باقی سیارات را در حال گردش به مرکز آن رسم می‌کنیم. اما واقعیت این است که ما برای فهم راحتر این عمل را انجام می‌دهیم. واقعیت کمی با این تفاوت دارد. پیش از این در روکیدا در خصوص زیبایی‌های سیاره مشتری صحبت کرده بودیم. حال شما را با یکی دیگر از زیبایی آن آشنا می‌کنیم. بزرگترین سیاره منظومه مان، یعنی سیاره مشتری به دور مرکز خورشید نمی چرخد. بلکه به دور یک نقطه در فضای خالی مابین سیاره مشتری و خورشید می چرخد. این نقطه در علم کیهان شناسی تحت عنوان “مرکز گرانیگاه دو جرم” (The Barycenter) معروف است.
سیاره مشتری به دور چه می چرخد؟
این مسئله به این دلیل بروز کرده است که تنها خورشید بر مشتری جاذبه وارد نمی‌کند. بلکه سیاره مشتری نیز به دلیل بزرگی بسیار زیاد خود، حرکت خورشید را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. خورشید هزار برابر از مشتری حجیم‌تر است، و این دو جسم به تناسب اندازه و فاصله از یکدیگر بر روی یکدیگر تاثیر می گذارند. در حقیقت مشتری خورشید را با نیروی یک هزارم نیروی جاذبه خورشید بر خود، به سمت خود می کشد. این حقیقت زمانی جالب‌تر می شود که بدانیم مشتری و خورشید، هر دو ۱۱.۸ سال زمینی طول می‌کشد به دور مرکز گرانیگاه بچرخد.
مرکز گرانیگاه سیاره مشتری و خورشید در فاصله‌ای برابر با ۱.۰۷ شعاع خورشید از مرکز خورشید واقع شده است. اگر بتوان از بالا و همانند شکل زیر به خورشید نگاه کرد، متوجه می شویم که زمانی که خورشید به دور مرکز کهکشان راه شیری می چرخد، کمی در جای خود نیز جابجا می‌شود.
مرکز گرانیگاه برای تمامی سیارت وجود دارد
این واقعیت علمی تنها یک حقیقت سرگرم کننده نیست که مردم وقتی دور هم نشسته‌اند درباره آن صحبت کنند. بلکه دانشمندان با نگاه کردن به رفتار سایر ستارگان کیهان و کشف اندکی جابجایی و لغزش آنها، می‌توانند وجود سیارات حجیم دوار به دور آنها را کشف کنند.
حال اگر بیشتر از دیدگاه فنی به این مسئله بنگریم، به این نتیجه می رسیم که هیچ سیار‌ه‌ای دقیقا به دور مرکز ستاره خود نمی‌چرخد. اما تاثیر جرمی آنها بر خورشید آنقدر کوچک و قابل اغماض است که آنها به دور مرکزی می‌چرخند که در عمق بسیار زیاد ستاره و در میان پلاسمای سوزان ستاره وجود دارد.
اما این مرکز برای سیاره مشتری بیرون از سطح خورشید است. می‌دانید چرا؟ چون که اگر تمام سیارات منظومه شمسی را در کفه یک ترازوی بزرگ قرار دهید و حتی جرم آنها را دوبرابر کنید، باز هم جرم مشتری بسیار بزرگ‌تر از آنها خواهد بود.
خب بیاید خیلی نامید نشویم. موارد بیان شده در این مطلب به هیچ وجه غیر قابل انکار نیست. درک و تحلیل مرکز گرانیگاه اجسام، به ما یادآوری می‌کند که تمام اجسام در این جهان هستی به یکدیگر متصل هستند و بر هم تاثیر می‌گذارند. گاهی اوقات در مقیاس بسیار بزرگ و گاهی اوقات در مقیاس بسیار کوچک. ولی همیشه قابل اندازه‌گیری. منظومه شمسی ما تنها یک سری دوایر چرخنده نیست. این طور نیست که هر کدام از اجزاء، از یک قانون ریاضی ثابت پیروی کنند. بلکه هر کدام بر روی مسیر مختص خود می‌چرخند. ما انسان‌ها در منظومه‌ای زندگی می‌کنیم که در آن سیارات به طرز اعجاب آوری شکل گرفته و به یکدیگر متصل هستند و به نحو خارق‌‌‌العاده‌ای مسیر مشترک خود را در جهان هستی می‌سازند.
در نهایت شما را به دیدن ویدئو زیر برای درک بهتر چرخ مشتری و خورشید دعوت می کنیم.
