عباس رهامی
در گذشته تصور می‌شد ما در این فضای بی‌کران تنها هستیم. ولی با پیشرفت تکنولوژی و درک و علم ما از فضای اطراف، تصور ما از محیط اطرافمان تغییر کرده است. هر روز اطلاعات بیشتری از همسایگان فضایی ما به دست می‌آوریم و سیارات جدید کشف می‌کنیم. حال به نظر می‌رسد همسایگی ما محل گردآوری سیارات بی‌شمار بیگانه است. تاکنون سیارات فراخورشیدی بسیار کشف شده است که در این میان برخی از آن‌ها شباهت‌های زیادی با زمین خاکی خودمان دارند. سیاره قرمزی که در به‌تازگی کشف شده و در فاصله 66.5 سال نوری از ما قرار گرفته از همین موارد است. البته این سیاره از نظر ابعاد از زمین کمی بزرگ‌تر بوده و به دور یک کوتوله قرمز گردش می‌کند.
از زمان کشف اولین سیاره فراخورشیدی در سال 1992، نگاه بشر در مورد کیهان به‌طور قابل ملاحظه‌ای تغییر کرد. از آن زمان تاکنون دانشمندان بی‌وقفه به دنبال کشف سیارات جدید و پیدا کردن حیات بیگانه در فضا هستند. تاکنون حدود 4100 سیاره فراخورشیدی فقط در کهکشان راه شیری، کشف شده است. در نتیجه ما با منظومه‌های سیاره‌ای متنوعی آشنا هستیم که شاید تا پیش از این برای کسی قابل تصور نبود. همین مسئله باعث درک بهتر ما از نحوه پیدایش و شکل گیری چنین منظومه‌هایی شده است.
بیشتر سیاراتی که تاکنون کشف شده‌اند، سیاره‌های یخی و غول‌های گازی در ابعاد نپتون خودمان یا بزرگ‌تر هستند. تشخیص سیارات کوچک‌تر دشوار است که به لطف شکارچی سیارات فراخورشیدی کپلر و اخیراً TESS ناسا (ماهواره نقشه برداری فراخورشیدی گذران) اتفاق افتاده است. تشخیص سیارات کوچک‌تر اگرچه دشوار است، ولی اهمیت بیشتری دارد چرا که این سیارات در ابعاد زمین ما هستند و بر خلاف سیارات بزرگ‌تر، از سنگ تشکیل شده‌اند. بهترین نمونه از این سیارات در منظومه شمسی ما، زمین و مریخ هستند.
کشف سیارات کوچک سنگی دشوار است و بررسی ویژگی‌ها و خواص آن دشوارتر، چرا که این سیارات معمولاً به دور ستاره‌هایی کم نور تر در حال گردش‌اند. این مسئله باعث می‌شود تحقیق و بررسی ویژگی‌های سیاره به‌شدت دشوار شود. و دقیقاً به همین دلیل است که کشف سیارات سنگی و شبه زمینی فرا خورشیدی تا این حد مهم و هیجان‌انگیز است.
جدیدترین سیاره فراخورشیدی کشف شده GJ 1252 نام دارد که به دور یک کوتوله قرمز در حال گردش است. وجود این سیاره اولین بار به‌واسطه عبورش از مقابل این ستاره کم‌فروغ و بررسی داده‌های ماهواره TESS ناسا، کشف شد. بعدتر با بررسی دقیق‌تر، تمام احتمالات جانبی کنار گذاشته شد و وجود این سیاره به اثبات رسید. سیاره فراخورشیدی GJ 1252 حدود 1.2 برابر زمین است که در کنار تراکم بیشتر باعث شده جرمی دو برابر زمین ما داشته باشد. کوتوله قرمز این سیستم ولی از خورشید ما کوچک‌تر و 40 درصد خورشید ماست.
دوقلوی فراخورشیدی زمین هر 12.4 ساعت یک‌بار به دور خورشیدش گردش می‌کند که به علت کوچک‌تر بودن مدار گردشش است. تفاوت مهم این سیاره با زمین در عدم گردش سیاره به دور خود است. این سیاره مانند بسیاری از سیارات کشف شده دیگر ثابت است و همیشه یک سمت آن به سمت خورشید است. تمام این خصوصیات باعث می‌شود امید وجود حیات در آن به‌شدت کاهش پیدا کند. ولی اهمیت کشف این سیاره بیشتر مربوط به فاصله کمش با زمین می‌شود. 66.5 سال نوری فاصله زیادی در ابعاد کیهانی محسوب نمی‌شود. این فاصله آن‌قدر کم هست که نور سیاره به‌خوبی به ما برسد و در نتیجه بررسی و تحقیق در مورد ویژگی‌های آن امکان پذیر باشد.
به‌علاوه اینکه کوتوله قرمز کنار این سیاره به طرز عجیبی آرام و بدون فعالیت است که در نوع خود کم نظیر است. و در نهایت مدار کوچک گردش سیاره به دور خورشید باعث می‌شود مشاهده عبور سیاره از مقابل ستاره بسیار ساده باشد. در ستاره شناسی، بیشتر ویژگی‌های یک سیاره به‌واسطه بررسی تغییرات نور ستاره در هنگام عبور سیاره مشخص می‌شود. به همین طریق می‌توان فهمید که آیا سیاره دارای اتمسفر است یا خیر و اگر چنین است، می‌توان مشخص کرد که جو این سیاره از چه ترکیباتی تشکیل شده است.
سیاره GJ 1252 تا فعلاً نزدیک‌ترین سیاره فراخورشیدی کشف شده توسط TESS به زمین محسوب می‌شود. پیش از این رکورد در دستان سیاره‌های Pi Mensae c and LHS 3844 b بود که به ترتیب 60 و 49 سال نوری از زمین فاصله داشتند.
هر چه تعداد سیارات فراخورشیدی کشف شده بیشتر باشد، اطلاعات و درک ما از نحوه تشکیل، رفتار و ویژگی‌های سیارات سنگی بیشتر می‌شود. شاید در نهایت بتوانیم به علت خاص بودن شرایط زمین پی ببریم. شاید بتوانیم در آینده سیاراتی کشف کنیم که مشابه زمین باشند. تا اینجای کار که نتایج امیدبخش نبوده و تمام سیاراتی که کشف کردیم سیاراتی بایر مانند ناهید، عطارد و مریخ بوده‌اند. به نظر می‌رسد وجود چنین سیاراتی در کهکشان راه شیری ما بسیار مرسوم‌تر است.
ولی پیش از هر چیز ما به اطلاعات بیشتری در مورد سیارات فراخورشیدی نیاز داریم که سیاره‌ای با ویژگی‌های GJ 1252 می‌تواند برای ما فراهم کند. مدار گردش کوچک و فاصله کم این سیاره از زمین موقعیتی فوق‌العاده برای بررسی اتمسفر، سرعت گردش و …. فراهم کرده است. شاید این سیاره به کشف سیارات ناشناخته بعدی در کنار ستاره‌های دیگر هم کمک کند.
منبع: sciencealert
