پرشان شاکری فر
سیگار کشیدن در دوران بارداری، نه‌تنها برای سلامت مادر خطرناک است، بلکه می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را نیز به جنین وارد کند.این عادت خطرناک، می‌تواند خطر سقط جنین خود به خودی، زایمان زودرس، بارداری خارج از رحم و حتی سندروم مرگ ناگهانی نوزاد(SIDS) را افزایش دهد.
اما تحقیقی که در حال حاضر در دانشگاه صنعتی سیدنی(UTS) در حال انجام است نشان می‌دهد که مصرف سیگار در دوران بارداری خطر دیگری را نیز در پی خواهد داشت. در این تحقیق با استفاده از مدل‌های حیوانی، ارتباط بین سیگار کشیدن مادر و شایع‌ترین ناتوانی جسمی در دوران کودکی یعنی فلج مغزی(CP)، ثابت شده است.
فلج مغزی در نتیجه آسیب دیدن و یا ناهنجاری مغز نوزاد در زمان شکل‌گیری اتفاق می‌افتد و در حال حاضر حدود 34 هزار استرالیایی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این اختلال مغزی در اثر مرگ بیش از حد سلول‌های مغزی در بخش‌های خاصی از مغز که حرکت و حافظه را کنترل می‌کنند، اتفاق می‌افتد.
در بیشتر موارد، علت دقیق فلج مغزی مشخص نیست اما می‌توان آن را به نرسیدن اکسیژن کافی به مغز در حال شکل‌گیری جنین مرتبط کرد. اینجاست که سیگار کشیدن وارد قضیه می‌شود!
در این تحقیق مشخص شد زمانی که مادر در دوران بارداری سیگار می‌کشد، ممکن است جنین خود را از رسیدن اکسیژن کافی محروم کند. این کار حتی ممکن است منجر به آسیب هیپوکسیک-ایسکمیک در جنین شود. این آسیب زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های مغزی از رسیدن خون و اکسیژن محروم شوند.
در این حالت، مرگ سلول‌ها که در قسمت‌هایی از مغز که با حرکت و حافظه مرتبط هستند اتفاق می‌افتد، بسیار شبیه به الگوی مرگ سلول‌ها در فلج مغزی است.
در سال 2010، تقریباً 12 درصد زنان استرالیایی در تمام دوران بارداری و یا در بخش‌هایی از آن، سیگار مصرف می‌کردند. محققان امیدوارند با شناسایی ساز و کار دقیق این بیماری‌ها، بتوانند راه‌هایی را برای بهبود عواقب نورولوژیکی در نوزادانی که مادری سیگاری دارند، پیدا کنند. واضح است که اولین قدم منطقی، متقاعد کردن زنان باردار به ترک سیگار است.
سیگار کشیدن باید مدت ها قبل از بارداری کنار گذاشته شود!
پرفسور هوی چن، استاد دانشگاه UTS و یکی از محققین اصلی در این رابطه می‌گوید:”چیزی که ما تاکنون مشاهده کرده‌ایم این است که مادرها باید برای جلوگیری از آسیب دیدن نوزاد، چندین ماه قبل از بارداری و یا حتی چند سال قبل از آن، سیگار کشیدن را ترک کنند، زیرا مصرف سیگار بر روی کیفیت تخمک‌های آن‌ها، حتی قبل از اینکه باردار شوند نیز تاثیر می‌گذارد.”
تیم تحقیقاتی چِن که از محققینی از دانشگاه نیو سات ولز، موسسه تحقیقاتی Kolling، موسسه تحقیقات پزشکی Woolcock و دانشگاه صنعتی سیدنی تشکیل شده است از نمونه‌های موش برای پیدا کردن رابطه بین مصرف سیگار توسط مادر و استرس اکسیداتیو استفاده کردند.
یافته‌های آن‌ها نشان داد بچه موش‌هایی که دارای سطح بالایی از استرس اکسیداتیو در مغز خود هستند، احتمال مواجه با اختلالات عملکردی(مانند فلج مغزی) بیشتری دارند.
به‌طور مشخص، محققان دریافتند بچه موش‌هایی که از مادران تحت اثر سیگار متولد می‌شوند در سنین نوجوانی ناتوان‌تر از بچه موش‌های معمولی هستند، عضلات ضعیف‌تری دارند، اضطراب بیشتری دارند و عملکرد حافظه ضعیف‌تری دارند که توانایی یادگیری آن‌ها را محدود می‌کند.
همچنین این تحقیق نشان می‌دهد درصورتی‌که بچه موش از آسیب هیپوکسیک-ایسکمیک رنج ببرد، قابلیت یادگیری آن بسیار بدتر خواهد شد.
چِن در این رابطه می‌گوید:” علت اصلی افزایش استرس اکسیداتیو، ناتوانی میتوکندری در تولید آنتی‌اکسیدان‌ها به‌اندازه کافی است. آنتی‌اکسیدان‌ها مواد شیمیایی سمی که به آن‌ها رادیکال آزاد گفته می‌شود را پاک‌سازی می‌کنند. عدم تولید آنتی‌اکسیدان به‌اندازه کافی باعث می‌شود تا مواد شیمیایی مضر در مغز بچه موش‌هایی که مادرشان در معرض دود سیگار قرار گرفته بود باقی بماند.”
درک نحوه عملکرد استرس اکسیداتیو به این تیم تحقیقاتی اجازه داده تا راهکارهای پیشگیرانه احتمالی را برای مادرانی که در حال حاضر در معرض دود سیگار قرار دارند، ارائه دهند.
برای مثال، محققان معتقدند استفاده از مکمل‌های آنتی‌اکسیدان در دوران بارداری می‌تواند در پاک‌سازی مواد شیمیایی سمی از بدن جنین موثر باشد.
در واقع، در حال حاضر نیز شواهدی به‌منظور دفاع از این راهکار وجود دارد. در تحقیقات قبلی این تیم، مشاهده شد که زمانی که آنتی‌اکسیدانی به نام اِل کارنیتین به زنان باردار داده می‌شود، میزان سلامت کلیه‌ها و دستگاه تنفسی نوزاد بهبود پیدا می‌کند.
چِن می‌گوید:” قدم بعدی، این است که از چنین درمانی برای بهبود عملکرد بچه‌ها موش‌هایی که مادرانشان در معرض دود سیگار قرار گرفته‌اند، استفاده کنیم. اما پیام ما برای مردم این است که اگر بچه‌ای سالم می‌خواهید، باید سیگار کشیدن را مدت‌ها قبل از اینکه به بارداری فکر کنید متوقف کنید.”
