دهانه چیکشلوب در زیر آبهای خلیج مکزیک، محل برخورد شهاب سنگی است که 66 میلیون سال پیش به زمین برخورد کرد. رویداد فاجعهباری که منجر به پنجمین انقراض دسته جمعی که حدود 80 درصد از همهی گونههای جانوری، از جمله دایناسورهای غیر پرنده را از بین برد شد.
زمانی که این شهاب سنگ به زمین برخورد کرد چه شد؟
دانشمندان با مطالعهی زمین شناسی در چیکشلوب و در سرتاسر جهان، شواهدی از آنچه در آن روز وحشتناک و سالهای پس از آن اتفاق افتاد را گردآوری کردند.
بر اساس مطالعهای که در سال 2020 در منتشر شد، آن شهاب حتی قبل از برخورد، برای نابودی و برخورد با زمین در مخربترین زاویه آماده شده بود. شان گولیک، محققی که این مطالعه را رهبری کرد، گفت: این شهاب سنگ که حدود 12 کیلومتر قطر داشت و با سرعتی حدود 43000 کیلومتر در ساعت حرکت میکرد، زخمی به عرض 200 کیلومتر بر تن زمین به جای گذاشت. این شهاب حدود 60 درجه بالای افق به زمین برخورد کرد. این زاویهی بیاندازه مخرب مقدار زیادی غبار و ذرات معلق در هوا را به جو پرتاب کرد.
گولیک در حمایت از شبیه سازی زوایهی برخورد همکارانش به ساختار نامتقارن دهانه، سنگهای خمیده شدهی گوشته به سمت بالا، توالیهای رسوبی منحصربهفرد در هستههای جمعشده از منطقه، عدم وجود سنگهای متفاوت تبخیری مانند هالیت و گچ در هسته اشاره کرد.
وی تخمین زد که این برخورد سنگهای تبخیری را تبخیر کرد و 325 گیگاتن گوگرد را به شکل ذرات معلق در هوا و 435 گیگاتن دی اکسید کربن را به جو فرستاد.
بر اساس مطالعهای که در سال 2014 در مجله Nature Geoscience منتشر شد، مواد پرتابشده به جو عمدتاً شامل سنگ پودر شده و قطرات اسید سولفوریک که از سنگهای دریایی غنی از سولفات که در طی برخورد تبخیر میشدند، بود. این برخورد پوششی از مواد میکروسکوپی در اطراف زمین ایجاد کرد و باعث کاهش گرما و نور ورودی خورشید شد. خنک شدن طولانی مدت، آب و هوای سیاره را به شدت تغییر داد.
مطالعهای در سال 2016 در مجله Geophysical Research Letters نشان داد که میانگین دما در مناطق استوایی از 27 درجه به 5 درجه سانتیگراد کاهش یافته است. با کم شدن نور خورشید، فتوسنتز کاهش یافت و پایهی زنجیره غذایی در خشکی و اقیانوس فروریخت و دایناسورها و بسیاری از حیوانات دیگر از بین رفتند.
این مطالعه همچنین نشان داد که اسید سولفوریک موجود در هوا منجر به بارانهای پیاپی اسیدی کشنده شد و جانوران دریایی بیشماری که در اقیانوسها، دریاچهها و رودخانهها زندگی میکردند را کشت.
این برخورد باعث ایجاد سونامیهای عظیمی نیز شد. طبق تحقیقات شبیه سازی، ارتفاع این امواج ابتدا به نزدیک 1.5 کیلومتر میرسید و 143 کیلومتر در ساعت سرعت داشت و امواج دیگر در اقیانوس اطلس تا ارتفاع 15 متر و در اقیانوس آرام شمالی به 4 متر میرسید.
بررسی ارتعاشی سهبعدی زمینشناسی شواهد رسوبی حفظ شده از این امواج در زیر لوئیزیانا، موجهای بلند و نامتقارن با ارتفاع 16 متر را نشان داد که به محل برخورد در خلیج اشاره میکنند.
و آتشها شعله ور شد
سنگ و خاکستر پودر شده که پس از برخورد به سطح آمدند، باعث مجموعهای از آتشسوزیهای جنگلی شد. پوشش دود و خاکستر به خنک کردن زمین کمک کرد و جلوی نور ورودی خورشید را بیشتر گرفت.
زمین شناسان با بررسی لایههای سنگ فهمیدند که شهاب سنگ چه زمانی به زمین برخورد کرد. مطالعهی مهمی که سال 1980 در مجلهی Science منتشر شد، نشان داد که در سنگهای سراسر جهان که قدمت آنها به پایان دوره کرتاسه در 66 میلیون سال پیش میرسد، لایه نازکی از خاک رس غنی شده با ایریدیم – عنصری که در زمین کمیاب است اما در سنگهای فضایی به فور یافت میشود، وجود دارد.
در حالی که سایر رویدادهای شگفت انگیز مثل آتشسوزیها و سونامیها، توجهها را به خود جلب میکند، گولیک معتقد است که باخت بزرگتر تغییرات جو زمین بود، جایی که آن پوشش سهمگین منجر به خنک شدن زمین که بیش از یک دهه به طول انجامید شد.
برای اطلاع بیشتر از فاجعهی جهانی فراتر از حد تصور این مقاله را بخوانید.
