چگونه رم مناسب را برای کامپیوتر یا لپ تاپ انتخاب کنیم؟

چه قصد نوسازی کامپیوتر خودتان را داشته باشید و چه ارتقای آن، در هر صورت انتخاب رم مناسبی که جزء بهترین‌ها باشد، برای ارتقای عملکرد کامپیوتر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این راهنمای طولانی و جامع (با توجه به اینکه هنوز رم DDR5 فراگیر نشده) هر آنچه که نیاز دارید درباره انتخاب رم DDR4 برای ارتقای سرعت کامپیوتر بدانید را به شما خواهیم گفت. با مطالعه این مطلب جامع هر آنچه که برای انتخاب رم DDR4 و انواع مختلف رم‌های مورد استفاده در کامپیوترهای امروزی نیاز دارید را در اختیار خواهید داشت. لازم به ذکر است که هر نسل جدید رم DDR اول با یکسری مشکل و ایراد شروع به کار کرده اما رم DDR4 حدود 7 سال سابقه دارد و توانسته در بازار مصرفی به خوبی دوام بیاورد. این یعنی چنین رمی در حال حاضر هم از نظر قابلیت سازگاری و هم پیشرفت و توسعه به سطح خوبی رسیده است.

اما این آشنایی طولانی مدت ما با رم DDR4 باعث کم شدن پیچیدگی انتخاب آن نمی‌شود و پیدا کردن سوالاتی مثل نحوه انتخاب بهترین حافظه برای کامپیوتر، اینکه باید کامپیوتر را از پایه ساخت یا آپگرید کرد و غیره چندان راحت نیست.

نکته اول: کامپیوتر من به چه میزان رم نیاز دارد؟

تقریباً مدت زیادی است که رم 8 گیگابایتی برای استفاده با ویندوز 10 مناسب ترین میزان رم محسوب می‌شود. خیلی از لپ تاپ‌ها و کامپیوترهای طراحی شده برای ویندوز 10 که قیمت مناسبی هم دارند با 8 گیگابایت DRAM عرضه می‌شوند. این میزان رم مناسب و برای انجام کارهای معمولی مثل گیمینگ سبک و کارهای نه چندان سنگین مناسب است اما برای کاربران باتجربه و حرفه ای چندان مناسب نیست.

در چنین سیستم‌هایی حتی ممکن است مرورگر اینترنت بیش از 50 درصد رم سیستم را مصرف کند و به این ترتیب برای سایر برنامه‌ها مثل بازی‌های کامپیوتری و ادیت عکس حافظه کمی باقی می‌ماند و هر چند مرورگرهای مدرن معمولاً در مواقعی که سایر نرم‌افزارها نیاز به رم بیشتری دارند، مصرف خودشان را کاهش می‌دهند اما ممکن است همین فرایند باعث شود سرعت سیستم به شدت افت کند.

در نتیجه توصیه ما برای بیشتر کاربرانی که قصد اجرای همزمان چند کار را دارند و مایل نیستند مشکلاتی مثل افت سرعت را تجربه کنند، رم 16 گیگابایتی است و رم 32 گیگابایتی برای کاربرانی که کارهای سنگین مثل ادیت ویدیو انجام می‌دهند توصیه می‌شود.

بیشتر از این میزان برای اکثر کاربران اضافی است. نرم‌افزارهایی که با 64 گیگابایت رم یا بیشتر کار می‌کنند، اکثراً برای کاربران حرفه ای یا متخصص طراحی شده که خودشان در جریان هستند که به چقدر رم نیاز دارند.

سیستم من چقدر رم دارد؟

یکی از آسان ترین روش‌ها برای مشاهده میزان رم موجود در سیستم، باز کردن یک پوشه دلخواه در ویندوز 10 (در حالت نمایش پیش فرض)، پیدا کردن آیکن This PC در گوشه سمت چپ این پنجره، راست کلیک کردن روی آن و سپس رفتن به قسمت Properties است. در این گزارش که مربوط به یک نوت بوک Dell قدیمی و آپگرید شده است که با پردازنده کور i5 کار می‌کند، می‌توان مشاهده کرد که سیستم در مجموع 8 گیگابایت رم دارد که 7.8 گیگابایت آن برای نرم‌افزارها استفاده شده و بقیه برای گرافیک‌های ادغام شده در پردازنده محفوظ شده است.

یک گزارش رم در ویندوز 10

ممکن است در چنین گزارشی نام شرکت تولیدکننده و مدل رم هم مشخص شود اما در این سیستم که ارتقاء یافته و ویندوز 10 روی آن نصب شده، این گزارش قابل مشاهده نیست. برای دسترسی به جزئیات بیشتر می‌توانید ابزارهای خاصی را دانلود کنید که اطلاعات بیشتری درباره رم ارائه می‌کنند. توصیه ما به شما نرم‌افزار CPU-Z است.

CPU-Z اطلاعات جامع تری درباره رم ارائه می کند

در این سیستم قدیمی تر، در تب حافظه (memory) این نرم‌افزار مشخص شده که سیستم در مجموع 8 گیگابایت رم در حالت دو کاناله دارد که با نرخ کلاک حدود 533 مگاهرتز کار می‌کند. نوع حافظه DDR3-1066 است چون همه نسل‌های DDR مخصوص کامپیوتر، نرخ انتقال داده دو برابر دارند.

همچنین می‌توان مشاهده کرد که رم اصلی نصب شده روی سیستم یک جفت ماژول DDR3-1600 چهار گیگابایتی است که سازگاری عقبگرد با مدل‌های کم سرعت تر را هم دارد. دقت داشته باشید که شماره اسلات در تب SPD یک منوی باز شدنی دارد که وقتی قسمت پیش فرض Slot 1 خالی باشد می‌تواند مفید باشد. تب‌های بعدی مواردی مثل مدل مادربورد را نشان می‌دهند که برای تشخیص نوع چیپست و پلتفرم‌های اصلی و کلی سیستم مفید است.

مرحله پس از تشخیص نوع رم، چیست؟

از آنجایی که بعضی از سیستم‌ها قابل ارتقاء نیستند، جستجو و تحقیق برای چنین سیستم‌هایی همین جا به پایان می‌رسد. مثلاً در اسکرین شات بالا، یک نوت بوک قدیمی با رم DDR3 داریم که اسلات‌های رم آن از ماژول 8 گیگابایتی پشتیبانی نمی‌کنند و در هر اسلات یک ماژول 4 گیگابایتی نصب شده است. یک نکته کلیدی و مهم که افراد مبتدی باید به آن دقت باشند این است که DDR3 یکی از علائم کامپیوترهای قدیمی تر است و نمی‌توان به جای رم DDR3 در چنین سیستم‌هایی ماژول DDR4 نصب کرد. هم در لپ تاپ و هم کامپیوتر، حافظه‌های DDR3 و DDR4 تفاوت زیادی با هم داشته و ناسازگار هستند اما اگر این اطلاعات توسط سازنده محصول ارائه نشده می‌توان به روش‌های دیگری آن را حدس زد.

شرکت‌هایی که عمدتاً برای مشتری و مصرف کننده محصول تولید می‌کنند (مثل Crucial و Kingston) پیکربندی حافظه‌های خودشان را در وبسایت‌های خودشان منتشر می‌کنند تا به مشتریانشان برای پیدا کردن حافظه‌های سازگار با محصولاتشان کمک کنند. بر خلاف فهرست‌های سازگاری که تولیدکنندگان مادربورد کامپیوتر و سیستم‌ها منتشر می‌کنند، لیست‌های منتشر شده توسط تولیدکنندگان حافظه معمولاً به روز بوده و دسترس پذیری محصولاتشان را به صورت لحظه ای منتشر می‌کنند. خریداران می‌توانند بیشترین ظرفیت پیشنهاد شده برای ‌سیستم خودشان را تهیه کنند اما باید توجه داشت که معمولاً در این فهرست‌ها به جای با ارزش ترین یا سریع ترین گزینه، معمولاً امن ترین‌ها توصیه می‌شود (در سایت Crucial این توضیحات با نام Crucial System Advisor و در Kingston با نام Kingston Memory Finder ارائه شده است).

تعیین قابلیت ارتقای رم با استفاده از ابزار Kingston’s Memory Finder

اگر قصد ارتقای رم را دارید و به دنبال دستیابی به بیشترین سطح کارایی یا اورکلاک کردن سیستم نیستید، جستجوی شما همینجا به پایان می‌رسد. چون استفاده از پیکربندی پیش فرض توصیه شده توسط تولید کننده محصول کفایت می‌کند و معمولاً برای کاربرانی که گزینه‌های ارتقای کمی دارند کفایت می‌کند.

اما از طرفی اگر به دنبال طراحی سیستمی با کارایی بالا هستید، ممکن است پیکربندی توصیه شده توسط شرکت سازنده برای شما کافی نباشد. اگر شما هم مایلید که خودتان رم دلخواهتان را انتخاب کنید، در ادامه مطلب همراه ما بمانید.

نوع رم مورد نیاز من چیست؟

اگر از محتویات داخل کامپیوترتان مطلع نیستید، راهکار ساده برای تشخیص نوع حافظه سیستم، بررسی صفحه محصولات شرکت، دفترچه راهنما یا راهنمای خدمات است. بیشتر شرکت‌ها از حافظه‌های ثبت نشده (UDIMM که به آن DIMM هم گفته می‌شود) استفاده می‌کنند. DIMM مخفف dual inline memory module به معنای ماژول حافظه دو ورودی است.

دو مدل رم DDR4 DIMM کامپیوتر (2 ردیف بالا) و دو رم SO-DIMM (ردیف پایین)

در نوت بوک‌ها هم معمولاً از DIMM با خط خروجی کوچک (small-outline) استفاده می‌شود که به آنها SODIMM گفته می‌شود. در کامپیوترهای جمع و جور هم بسته به صلاح دید طراح از نظر تناسب رم با مادربورد و شاسی کامپیوتر از یکی از این مدل‌ها استفاده می‌شود. در سیستم‌های کوچک بیشتر از SO-DIMM استفاده می‌شود تا DIMM چون مدل اول فضای کمتری اشغال می‌کند.

یک نوع رم DDR4 SO-DIMM برای لپ تاپ

طراحی خاص رم‌های DIMM امکان نصب قطعات جانبی بیشتر مثل گرماگیر یا نوارهای نورپردازی RGB را هم فراهم می‌کند اما DIMMهای طراحی شده برای لپ تاپ، طوری ساخته می‌شوند که در فضای فشرده و کوچک لپ تاپ به صورت همپوشان یا بالای هم نصب شوند و قابل مشاهده نباشند که یک جفت از آنها را در تصویر بالا مشاهده می‌کنید.

همانطور که قبلاً اشاره شد، رم DDR4 برای کامپیوتر و لپ تاپ پرکاربردتر و متداول تر است. نرخ انتقال داده استاندارد توسط رم DDR4 در حد 2133 میلیون انتقال بر ثانیه (یا به اختصار MT/s است) که داده‌ها را با نرخی دو برابر فرکانس کلاکی 1066 مگاهرتز انتقال می‌دهد. نرخ انتقال داده‌های DDR3 هم 1066 میلیون بار بر ثانیه است که دو برابر فرکانس کلاک 533 مگاهرتزی آن است. دقت داشته باشید که برچسب گذاری نرخ داده با مگاهرتز اشتباه نیست چون سیکل انتقال داده هم به هر حال یک سیکل است: خیلی از نویسندگان مطالب این حوزه برای پیشگیری از ایجاد ابهام بین این نرخ و فرکانس کلاک از MT/s استفاده می‌کنند.

DDR4 عمدتاً در قالب ماژول‌های 4 تا 16 گیگابایتی عرضه می‌شود اما DDR3 بیشتر ظرفیت‌های 1 تا 4 گیگابایتی دارد. بالاترین سطح این ماژول‌ها معمولاً دو برابر این رقم است اما معمولاً پس از معرفی هر نوع حافظه چند سال طول می‌کشد تا ماژول‌های پرظرفیت تر آن (مثل DDR 32 گیگابایتی و DDR3 هشت گیگابایتی) به بازار مصرف کننده برسند. به دلیل همین تأخیر خیلی از مادربوردهای قدیمی تر برای پشتیبانی از ظرفیت بالاتر نیازمند ارتقای میان افزار هستند (همانطور که در مثال نوت بوک Dell قدیمی دیدیم، خیلی از پلتفرم‌ها هیچ وقت چنین آپدیتی را دریافت نمی‌کنند).

در مجموع در ساده ترین سطح، بیشتر سیستم‌ها بدون نیاز به اورکلاک کردن حداقل از رم DDR4-2133 با ظرفیت 16 گیگابایت یا DDR3-1066 با ظرفیت 4 گیگابایت پشتیبانی می‌کنند و باز هم اگر به دنبال ارتقای رم برای انجام کارهایی مثل وبگردی و اجرای همزمان چند کار هستید، نیازی نیست که از این مرحله فراتر بروید و با انتخاب یک رم DDR3 یا DDR4 مناسب می‌توانید به سرعت دلخواه برسید اما برای افرادی که به دنبال ارتقای رم فراتر از این سطح هستند، خوشبختانه راه‌هایی برای انجام این کار وجود دارد.

در رابطه با مشخصات حافظه: آیا فرکانس بالا از تأخیر کم بهتر است؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که هر چند بالاتر بودن سرعت انتقال داده‌ها تأثیر بیشتری بر کارایی دارد اما کیت‌های حافظه ای با زمانبندی بهینه مثل DDR4-3200 CAS 14 در اغلب مواقع نسبت به کیت‌هایی مثل DDR4-3600 CAS 20 که زمانبندی ضعیفی دارند بهتر عمل می‌کند هر چند که این رم بهینه سازی شده نرخ انتقال داده کمتری دارد (در ادامه مطلب بیشتر راجع به مفهوم CAS صحبت می‌کنیم).

به طور کلی، فرکانس رم مشخص کننده تعداد دفعات رخ دادن یک کار در یک بازه زمانی مشخص است و تأخیر هم زمان تکمیل کار مورد نظر است. افزایش فرکانس انتقال داده همیشه منجر به افزایش پهنای باند در روش انتقال پیوسته می‌شود اما از آنجایی که داده‌های حافظه در قالب بسته‌های کوچک منتقل می‌شوند، تأخیر بین بسته‌های مختلف، باعث می‌شود که پهنای باند در جهتی مخالف حرکت کند. تأخیر بر حسب نانوثانیه اندازه گیری شده اما بر حسب سیکل کلاک بیان می‌شود. به این معیار «زمانبندی اصلی» گفته می‌شود و معمولاً چهار عدد اصلی آن روی ماژول رم یا در فهرست مشخصات آن ذکر می‌شود.

گاهی اوقات زمانبندی رم مستقیماً روی برچسب آن مشخص می شود

سلول‌های حافظه به صورت سطر و ستون و مثل فایل‌های صفحه گسترده سازماندهی می‌شوند:

• CAS Latency (tCL) به تعداد سیکل‌های مورد نیاز برای دسترسی به سلولی که در ستون درست قرار دارد گفته می‌شود (در صورتیکه سطر درست از قبل باز شده باشد).
• تأخیر RAS تا CAS (tRCD) به میزان زمان لازم برای رسیدن به سطر درست گفته می‌شود.
• Row Precharge (tRP) به میزان زمان سپری شده برای بستن سطر نادرست گفته می‌شود.
• Row Active Time (tRAS) به زمان مورد نیاز برای بستن سطر نادرست و باز کردن سطر درست گفته می‌شود.

اما حالا شاید این سوال ایجاد شود که هر سیکل کلاک چه سرعتی دارد؟ از آنجایی که فرکانس (تعداد عملیات قابل اجرا در هر ثانیه) عکس تأخیر است (تعداد ثانیه طی شده برای اجرای هر عملیات) و از آنجایی که DDR4-3200 با کلاک گذرگاه 1600 مگاهرتزی کار می‌کند، پاسخ این سوال برای DDR4-3200، با تقسیم عدد یک بر 1600000000 به دست می‌آید که به این ترتیب به رقم 0.625 نانوثانیه در هر سیکل می‌رسیم. با انجام همین محاسبات برای DDR4-2400 به عدد 0.833 نانوثانیه برای هر سیکل می‌رسیم. و از آنجایی که با ضرب عدد 16 در 0.625 به عدد 10 می‌رسیم و 12 ضربدر 0.833 معادل با 10 است، میزان تأخیر بلادرنگ DDR4-3200 CAS 16 در حد DDR4-2400 CAS 12 یعنی همان 10 نانو ثانیه است.

این توضیحات نشان می‌دهد که چرا در مثال قبل اشاره شد که DDR4-3600 CAS 20 (11 نانوثانیه) ممکن است در بعضی عملیات نسبت به DDR4-3200 CAS 14 (8.75 نانوثانیه) عملکرد ضعیف تری داشته باشد چون ممکن است پاسخ دادن DDR4-3600 CAS 20 حدود 2.25 ثانیه بیشتر زمان ببرد. اکثر خریداران حافظه به چنین سطحی از جزئیات نمی‌پردازند اما این توضیحات نشان می‌دهد که چرا نمی‌توان برای ارزیابی عملکرد حافظه تنها به یکی از مشخصات آن اکتفا کرد.

XMP چیست؟

فناوری Extreme Memory Profiles (XMP) شرکت اینتل یک مجموعه پیکربندی خاص است که می‌توان از طریق بایاس سیستم به آن دسترسی پیدا کرد و به مادربورد امکان می‌دهد مقادیر اورکلاک را به صورت مستقیم تنظیم کرده و متناسب با نیاز حافظه‌های غیراستاندارد تغییر دهد. XMP به عنوان یک فناوری برای اورکلاک کردن محدودیت‌های خاصی دارد چون بعضی از مادربوردها اصلاً از آن پشتیبانی نمی‌کنند و بعضی ماژول‌ها طوری پیکربندی شده اند که فقط از بعضی مقادیر XMP پشتیبانی کنند.

فعال کردن قابلیت XMP در بایاس ایسوس

گرچه این فناوری متعلق به اینتل است اما مادربوردهای AMD هم طوری طراحی شده اند که از آن پشتیبانی کنند. از آنجایی که مادربوردها معمولاً طوری برنامه نویسی می‌شوند که بعضی از زمانبندی‌ها را کمی تغییر دهند تا با کنترلگرهای متفاوت حافظه AMD تطبیق داشته باشد، تولیدکنندگان مادربورد هر از گاهی برای این فناوری از نام‌های خاصی استفاده می‌کنند و مثلاً ایسوس نام D.O.C.P را برای آن انتخاب کرده است.

یکی از مشکلات XMP، مربوط به کافی نبودن برنامه ریزی ماژول است. خیلی از کیت‌های حافظه رم تنها دو پیکربندی خودکار دارند مثل DDR4-3600 CAS 18 و DDR4-2133 CAS 15 که در آنها وقتی شما به صورت دستی مقداری بین این ارقام مثل DDR4-3200 را انتخاب کنید، مادربورد به صورت خودکار تنظیمات CAS 15 را حفظ می‌کند. اگر حافظه ای برای کار کردن به صورت DDR4-3200 نیاز به CAS 16 داشته باشد، تنظیم دستی آن موفقیت آمیز نخواهد بود.

کاربران مختلف درباره اینکه کدام محصول بهترین گزینه محسوب می‌شود اختلاف نظر دارند اما از نظر راحتی استفاده، مثلاً کار کردن با یک کیت DDR4-3200 که حاوی یک XMP ثانویه DDR4-2933 با پیکربندی‌های پایه DDR4-2666، DDR4-2400 و DDR4-2133 باشد راحت تر است. هیچ وقت نمی‌توان درباره نتیجه اورکلاک کردن مطمئن بود چون شاید بعضی دیگر از اجزای ‌سیستم (مثل کنترلگر حافظه پردازنده) با تنظیمات XMP که مادربورد از آنها پشتیبانی می‌کند، همکاری نکنند.

داشتن چند کانال حافظه چه تأثیری بر افزایش کارایی دارد؟

یک کانال حافظه، 64 بیت پهنا دارد. بیشتر سیستم‌های مدرن از معماری حافظه دوکاناله پشتیبانی می‌کنند که این رقم را به 128 بیت ارتقاء می‌دهد. وقتی تعداد هسته‌های پردازنده بیشتر باشد، تحت بار سنگین داده‌های بیشتری جابجا می‌شود و به همین دلیل بعضی از پلتفرم‌های دسکتاپ پیشرفته (High-End Desktop یا به اختصار HEDT) از جمله سری Core X شرکت اینتل (با سوکت LGA2066) و سری رایزن Threadripper شرکت AMD (با sTR4) این پهنای باند را به 256 بیت هم ارتقاء می‌دهند.

هشت اسلات حافظه DIMM (برای عملکرد چهار کاناله) در مادربورد Asrock X299 Taichi

یکی از نکات مهمی که باید به خاطر داشت این است که با بیشتر سیستم‌ها برای کار کردن در حالت دو کاناله نیاز به یک جفت ماژول رم و برای کار در حالت چهار کاناله به چهار ماژول رم نیاز دارید. گرچه در پلتفرم‌های قدیمی هر از گاهی امکان استفاده از مدل‌های مختلف برای ماژول‌های مختلف فراهم بود اما چنین پلتفرم‌هایی عملکرد بهینه ای نداشتند. البته این به معنا نیست که باید ماژول قدیمی را هنگامی که یک جفت اسلات خالی دارید، کنار بگذارید چون بارها تجربه شده که نصب یک جفت ماژول جدید روی اسلات قدیمی همان نرخ انتقال داده را حفظ کرده اما این کار باعث می‌شود که حالت XMP کار نکند. مثلاً ما توانستیم دو رم 8 گیگ را کنار 2 رم 4 گیگ قرار دهیم بدون اینکه مشکل خاصی ایجاد شود و به این ترتیب با ساده کردن تنظیمات یعنی استفاده از حالت غیر XMP، یک پیکربندی 24 گیگابایتی (برای هر کانال 12 گیگابایت) ایجاد کردیم (به صورت 8-4-8-4 گیگابایت). فقط باید مطمئن شوید که هر جفت رم در جفت اسلات DIMM مربوطه که توسط تولیدکننده توصیه شده درج شود.

رنک حافظه چیست و چه اهمیتی دارد؟

در ماژول رم دو ورودی (DIMM) دو رابط 64 بیتی قرار دارد (در هر سمت یکی) که به صورت سری (یعنی پشت سر هم) متصل شده اند. هر رابط از یک رنک از حافظه پشتیبانی می‌کند طوری که معمولاً یک ماژول یک طرفه یک رنک پر و یک ماژول دو طرفه دو رنک پر دارد (نکته: بعضی از حافظه‌ها یکسری مسیر درونی دارد که هر دو سمت را به یک رابط متصل می‌کند). از آنجایی که دو سمت یک ماژول دو رنکی به صورت سری به هم متصل شده اند، نباید انتظار داشت که اضافه شدن رنک آی‌سی‌های حافظه منجر به ارتقای عملکرد شود. اینجاست که بحث interleaving یا در هم آمیختن ایجاد می‌شود. در هم آمیختن این امکان را فراهم می‌کند که دو عملیات مختلف همزمان رخ دارند مثل دسترسی به داده‌ها روی یک رنک و انتقال داده‌ها روی یک رنک دیگر.

کنترلگر حافظه بیشتر پردازنده‌های امروزی از چهار رنک در هر کانال حافظه پشتیبانی می‌کند و به همین دلیل خیلی از مادربوردهای دو کانالی چهار اسلات دارند و خیلی از چهار کاناله‌ها، هشت اسلات دارند. اگر هر ماژول مورد استفاده در این کارت‌ها دو رنک باشه، کنترلگر حافظه هم کامل خواهد بود.

اما چطور می‌توان تک یا دوبل بودن رنک را تشخیص داد؟ ممکن است این جزئیات در اطلاعات و مشخصات حافظه ذکر شده باشد اما نمی‌توان روی آن حساب کرد. راه دوم، بررسی فیزیکی است. می‌توان با نگاه کردن زیر لبه پخش کننده گرمای ماژول مشخص کرد که چه تعداد آی‌سی در آن استفاده شده است. از آنجایی که آی‌سی بیشتر ماژول‌های عملکرد گرا، رابط 8 بیتی دارد، 8 عدد از آنها یک رنک 64 بیتی ایجاد می‌کند (در بعضی از حافظه‌های معمولی از چهار آی‌سی 16 بیتی برای هر رنک استفاده شده است. معمولاً چنین تراشه‌هایی مستطیل شکل هستند).

اما نگاه کردن به ماژول‌های رم و بررسی پخش کننده‌های گرما یا زیر برچسب‌های رم برای اشخاصی که رم را به صورت آنلاین سفارش می‌دهند یا سعی به بررسی رم‌هایی دارند که در یک فروشگاه مشاهده می‌کنند، واقع گرایانه نیست. بررسی نظرات کاربران می‌تواند به شما کمک کند اما ممکن است نتوانید بررسی‌های زیادی درباره رمی که دقیقاً مدل و حجمی معادل با رم مورد نظر شما دارد پیدا کنید. حتی نقد و بررسی‌های حرفه ای رم هم تنها در صورت جدید بودن به شما کمک می‌کنند چون بارها مشاهده شده که بعضی شرکت‌ها برای محصولات جدیدی که تعداد آی‌سی آنها نصف محصولات قدیمی است (ولی تراکم دو برابر دارند) از همان شماره قطعه قدیمی استفاده می‌کنند.

شاید برای مادربوردی که چهار اسلات و دو کانال دارد، بهترین روش خرید کیتی با چهار DIMM باشد چون در این حالت می‌توانید مطمئن باشید که برای هر ماژول حداقل یک رنک دارید. اما بعضی از مادربوردها طوری طراحی شده اند که وقتی دو اسلات DIMM آنها پر باشد، بهتر اورکلاک شوند. در نتیجه اگر قصد انجام این کار را دارید باید این نکته را در نظر داشته باشید. بعضی از کیت‌ها هم که حاوی ماژول‌های 32 گیگابایتی هستند همیشه DIMM دو رنک دارند چون در حال حاضر تراکم 16 گیگابیتی حداکثر تراکم برای آی‌سی‌های DDR4 پیشرفته است و هشت عدد از آنها یک رنک 16 گیگابایتی ایجاد می‌کند.

مناسب ترین کیت حافظه برای بیشتر اشخاصی که به دنبال ارتقای سرعت هستند، چیست؟

اشخاصی که مادربوردهای پیشرفته و قوی دارند، این مزیت را دارند که چند حالت پیکربندی میان افزار را امتحان کنند تا سیستم شان درست کار کند اما از نظر سازگاری‌های سخت‌افزاری محدودیت‌هایی وجود دارد. در معماری‌های جدید AMD و اینتل، کنترل کننده حافظه پردازنده فرکانسی شبیه به حافظه دارد و محدودیت بیشتر نمونه‌ها بین DDR4-3700 تا DDR4-3900 است.

هر دو به کاربران امکان می‌دهند که برای دستیابی به نرخ انتقال داده بالاتر از نسبت کنترلگر و حافظه ای غیر از 1 به 1 استفاده کنند اما انجام این کار منجر به کاهش کلاک کنترلگر حافظه شده در نتیجه سرعت و کارایی را کاهش می‌دهد. در مادربوردهایی که در آنها از چیپست X570 شرکت AMD استفاده می‌شود، فرکانس حافظه – کنترلگر (که با FCLK مشخص می‌شود) به صورت خودکار برای رمی فراتر از DDR4-3600 کاهش پیدا می‌کند و مادربوردهایی که بر اساس چیپست Z590 اینتل و با پردازنده کور نسل یازدهم اینتل ساخته شده اند، در صورت تنظیم رمی فراتر از DDR4-3200 از پلتفرمی موسوم به Gear 1 (فرکانس کنترلگر حافظه همگام) به Gear 2 (نصف سرعت) منتقل می‌شوند. اورکلاک کردن مادربوردها این امکان را فراهم کرده که نسبت FCLK برای AMD به صورت 1 به 1 و برای Z590 شرکت اینتل روی Gear 1 تنظیم شود اما برای هر رمی فراتر از DDR4-3600 ثبات و پایداری برای نرخ انتقال داده همزمان دچار مشکل می‌شود.

در نتیجه سریع ترین کیت عملی برای بیشتر کاربران حرفه ای ماژول‌های دو رنک DDR4-3600 CAS 14 است (مگر اینکه بتوانید این مشخصات و پیکربندی را برای رمی پایین تر از CAS 14 پیدا کنید.) از جمله پلتفرم‌های سازگار با چنین پیکربندی می‌توان به بوردهای AMD AM4، بیشتر مدل‌های Threadripper (sTR4)، اینتل کور ایکس (LGA2066، LGA-2011v3) و اینتل پرکاربرد (LGA1200 و LGA1151) اشاره کرد با این فرض که مادربورد مورد نظر به قابلیت‌های اورکلاک مجهز باشد.

توجه داشته باشید که برای نسل دهم اینتل و پردازنده‌های قبل از آن حافظه همگام با کلاک کنترلگر نیست و بنابراین از کاهش فرکانس کنترلگر جلوگیری می‌کنند هر چند ارتقای کارایی با این روش برای هر سرعت انتقال داده فراتر از DDR4-3600 ناچیز بود.

توصیه رم برای هر پلتفرم خاص

در ادامه مطلب فهرستی از آنچه که می‌توانید (یا باید) برای هر پلتفرم خاص استفاده کنید ارائه می‌شود. سعی شده ترتیب این آیتم‌ها بر اساس تاریخ یعنی از جدیدتر به قدیمی ترین باشد. برای کامپیوترهایی که به صورت ویژه و سفارشی سر هم می‌شوند توصیه ما بررسی مشخصات مادربورد از نظر رم مورد پشتیبانی و همچنین خواندن نظرات کاربران برای مشخص کردن محدودیت‌های عملی آنهاست. بعلاوه، معمولاً برای هر کامپیوتری چه نوت بوک و چه کامپیوتر معمولی، نمی‌توان فراتر از محدودیت‌های میان افزار مشخص شده توسط تولیدکننده‌های‌سیستم عمل کرد.

مادربوردهایی با چیپست Z590، H570 و B560 اینتل (با پردازنده نسل یازدهم Core Rocket Lake)

بسیاری از کاربرانی که اورکلاک را انجام می‌دهند، پایداری چیپست‌های سری 500 اینتل برای DDR4-3600 را نشان داده اند و به همین دلیل استفاده از این کلاس DIMM را برای افرادی که نسل یازدهم TDP صد و بیست و پنج واتی (Rocket Lake) مثل Core i9-11900K را به همراه یک مادربورد خوب و مهارت‌های متوسط دارند، توصیه می‌کنیم. برای رسیدن به حداکثر سطح کارایی با این نرخ انتقال داده، کنترلگر حافظه باید به صورت دستی و با قرار گرفتن روی Gear 1 اورکلاک شود.

اشخاصی که مایل به استفاده از اورکلاک کردن نیستند باید به راهنمای اینتل برای حفظ کارایی Gear 1 پایبند بمانند که عبارتند از:

• DDR4-3200 برای پردازنده Core i9-11900K
• DDR4-2933 برای تراشه‌های Core i9، i7، i5 کمتر از نسل یازدهم
• DDR4-2666 برای Core i3، پنتیوم یا سلرون

حرکت پیش فرض از Gear 1 به Gear 2 هنگام استفاده از DDR4-3200 برای هر پردازنده ای پایین تر از سطح Core i9-11900K در بیشتر مادربوردهای معمولی غیرفعال است اما مشاهده نکردیم که پردازنده‌های معمولی از DDR4-2666 فراتر باشند و وجود قابلیت اورکلاک کردن حافظه در چیپست‌های H570 و B560 اینتل به رفع این محدودیت‌های DDR4-2666 کمکی نکرده است.

پردازنده‌های کم انرژی مثل مدل‌های TDP اینتل 65 واتی معمولاً تحت بار سنگین توان پردازشی مصرف اپلیکیشن‌ها را کاهش می‌دهند (power-throttle) و ولتاژ بالای DRAM هم می‌تواند این مشکل را تشدید کند. پیکربندی دستی آستانه بالاتر برای توان مصرفی برای بعضی مادربوردها ممکن است اما پس از عبور از این محدوده، ممکن است با مشکلاتی مثل افزایش دما روبرو شوید.

مادربوردهایی با چیپست H410، B360، H470 و Z490 (با پردازنده نسل دهم Comet Lake کور اینتل)

از آنجایی که در این نسل از چیپست‌ها حالت Gear وجود ندارد که نگران آن باشید، مشکلات زیادی برای فعال کردن پیکربندی DDR4-3600 XMP روی مادربورد Z490 که قابلیت اورکلاک روی آنها فعال شده، نخواهید داشت. اما توجه داشته باشید که بعضی سیستم‌های آماده ممکن است چیپست اورکلاک کردن را داشته باشند اما فاقد تنظیمات میان افزار برای دستیابی به این هدف باشند.

بدون اورکلاک کردن، پردازنده‌های Core i9 و i7 نسل دهم اینتل از حافظه‌هایی تا DDR4-2933 پشتیبانی می‌کنند اما مدل‌های Core i5 و i3 به DDR4-2666 محدود هستند. اینتل هیچ وقت اورکلاک را برای چیپست‌های سری 400 B یا H خودش آنلاک نکرده است.

مثل Z590 ممکن است نیاز به افزایش آستانه انرژی برای پردازنده‌های کم توان (65 واتی) داشته باشید تا از مشکل کاهش مصرف اپلیکشن‌ها پیشگیری کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر قبل از انتخاب رم، مشخصات میان افزار مادربورد را بررسی کنید.

مادربوردهایی با چیپست A520، B550، X570 و AMD TRX40

گرچه این پلتفرم‌ها کاملاً متفاوت هستند اما هر دو از DDR4-3600 با FCLK همگام پشتیبانی می‌کنند. AMD هنگام رونمایی از سری رایزن 3000 مدل DDR4-3200 را توصیه کرد و اشخاصی که قادر به خرید این مدل نیستند می‌توانند مدل‌های ارزان قیمت تر را انتخاب کنند.

مادربوردهایی با چیپست Z370 و Z390، H370 و B360 اینتل (با پردازنده‌های نسل هشتم و نهم)

چیپست‌های سری Z شرکت اینتل برای اورکلاک کردن حافظه با مادربوردهای مناسب این کار کاملاً سازگار هستند در نتیجه توصیه‌های مطرح شده برای بهترین حالت کار با DDR4-3600 و حالت جایگزین DDR4-3200 برای چیپست‌هایی که با پردازنده‌های نسل هشتم و نهم کار می‌کنند هم صدق می‌کند. متأسفانه، H370 و B360 به طور کلی از چیزی فراتر از محدودیت‌های رسمی ذکر شده توسط اینتل پشتیبانی نمی‌کنند یعنی DDR4-2666 برای Core i9، i7 و i5 و DDR4-2400 برای Core i3، پنتیوم و سلرون.

مادربوردهایی با چیپست B450 و AMD X470 (با پردازنده‌های رایزن متداول)

قابلیت پشتیبانی برای نرخ انتقال داده بالای رم در این چیپست‌ها شرایط مختلفی دارد. بعضی از آنها به راحتی فراتر از حد DDR4-3600 عمل می‌کنند، بعضی دیگر در صورت جفت شدن با پردازنده سری 2 هزار رایزن به ندرت فراتر از رم DDR4-2933 عمل می‌کنند. طبق آنچه که ما بررسی کردیم بهترین گزینه برای این مدل‌ها DDR4-3466 بود اما باز هم باید به نکته ذکر شده توجه داشت.

یک نکته مثبت و خوب، ظهور دوباره ماژول‌های حافظه DDR4-2933 سازگار با AMD در بازار پس از اضافه کردن این سرعت به پردازنده‌های کامپیوتری 2020 اینتل بود. اشخاصی که سرعت DDR4-2933 برای آنها پایین است باید نگاهی دقیق تر به آنچه اشخاصی با همین مادربورد و پردازنده انجام می‌دهند داشته باشند تا از بروز مشکل و دردسر جلوگیری کنند.

مادربوردهایی با چیپست AMD X399 (با نسل اول یا دوم پردازنده‌های رایزن  Threadripper)

دقت داشته باشید که مادربوردهای Threadripper X399 معمولاً هشت اسلات برای نصب حافظه دارند. معمولاً خیلی از تولید کنندگان سعی می‌کنند این هشت اسلات را با هشت ماژول دو رنک (مجموعاً 16 ماژول) پر کنند و در صورت استفاده تا 8 رنک با پردازنده رایزن Threadripper 2950X باز هم ثبات و پایداری عملکرد حفظ می‌شود. اما شرایط برای پردازنده‌های قبل از آن کمی متفاوت است. DDR4-3200 با بیشتر مدل‌های پردازنده‌های Threadripper و پیکربندی‌های مختلف حافظه همخوانی دارد اما AMD برای رایزن Threadripper نسل دوم DDR4-2933 و برای نسل اول آن DDR4-2666 را توصیه می‌کند.

مادربوردهایی با چیپست X299 اینتل (با پردازنده‌های سری کور ایکس LGA2066)

بوردهای طراحی شده برای سری کور ایکس اینتل هم مثل Threadripper بیشتر دارای 8 اسلات هستند. پردازنده‌های نسل نهم و دهم پلتفرم HEDT اینتل معمولاً از فرکانس‌هایی فراتر از DDR4-3600 با چهار ماژول دو رنک پشتیبانی می‌کردند اما هنگام نصب پیکربندی حداکثری 16 رنکی برای یک پلتفرم با پردازنده سری کور ایکس نسل هفتم اینتل، DDR4-3200 گزینه امن تری محسوب می‌شود. برای اشخاصی که اورکلاک انجام نمی‌دهند، اینتل قابلیت پشتیبانی از DDR4-2933 برای نسل دهم و DDR4-2666 برای نسل‌های نهم و هفتم سری کور ایکس را فراهم کرده است.

مادربوردهایی با چیپست A320، B350، X370 (با پردازنده‌های رایزن قدیمی تر)

معمولاً برای بیشتر کاربران چیپست‌های سری 300 شرکت AMD نرخ بالای انتقال داده دست نیافتنی است و دلیل آن بیشتر اختلافات مهم در ثبات و پایداری کنترلگر – رم در پردازنده‌های سری هزار رایزن است. بعضی از ترکیب‌های پردازنده و مادربورد به خوبی از محدودیت‌های DDR4-3466 فراتر می‌روند و بعضی دیگر نمی‌توانند فراتر از DDR4-2400 حرکت کنند. ناکامی در ارتقای فرکانس با افزایش رنک معمولاً بیشتر می‌شود (برای مثال، با استفاده از DIMM دو رنک به جای تک رنک یا چهار رنک به جای دو رنک).

با توجه به این تنوع، به شخصه استفاده از DDR4-2933 را توصیه می‌کنم که یک XMP ثانویه DDR4-2666 و یک SPD DDR4-2400 داشته باشد مثل سری HX429C15PB3A از شرکت کینگستون (HyperX Predator RGB DDR4-2933). مدلی که ما بررسی و تست کردیم روی همه پلتفرم‌های قدیمی مورد بررسی ما و پایین تر از DDR4-4000 در پلتفرم‌های جدیدتر خوب کار می‌کرد. بنابراین برای اشخاصی که فکر می‌کنند پردازنده‌شان فراتر از حداقل ذکر شده است، امکان اورکلاک کردن دستی وجود دارد.

مادربوردهایی با چیپست B250 و H270 و Z270 اینتل (با پردازنده نسل هفتم کور اینتل)

پردازنده‌های نسل هفتم کور اینتل سال‌ها سابقه دارند اما جزء غول‌های اورکلاک DRAM محسوب می‌شدند (و هنوز هم هستند) و خیلی از مادربوردهای سازگار با آنها قابلیت کار با نرخ داده ای فراتر از DDR4-4000 را دارند. تلاش برای حفظ عملکرد DDR4-3600 به صورت باثبات سخت تر از فعال کردن قابلیت XMP روی مادربوردهای Z270 که اورکلاک برای آنها فعال شده نیست.

برای کاربرانی که قادر به پرداخت هزینه‌های DDR4-3600 با تأخیر CAS 18 یا کمتر نیستند، DDR4-3200 گزینه مناسب تری محسوب می‌شود و با توجه به سن این پلتفرم‌ها حتی حافظه‌های کندتر و ارزان تر هم می‌تواند مناسب باشد. هزینه کردن جهت خرید یک رم مرغوب برای یک کامپیوتر قدیمی چندان معقول نیست به خصوص اگر فکر می‌کنید که به زودی سیستم را ارتقاء خواهید داد.

نه چیپست H270 و نه B250 هیچکدام از اورکلاک کردن حافظه پشتیبانی نمی‌کنند و DDR4-2400 هم محدودیت فرکانس پیش فرض اینتل برای همه پردازنده‌های کور نسل هفتم است.

مادربوردهای DDR3

وجود رم DDR3 نشان دهنده کهنه شدن تقریبی کامپیوتر شماست و صرف هزینه برای تهیه رمی با کارایی بالا برای چنین سیستمی چندان معقول نیست. اکثر مادربوردهای DDR3 حداقل از DDR3-1600 پشتیبانی می‌کنند و مدل‌های جدیدتر آنها مثل AMD 990FX و Intel Z97 به ترتیب فراتر از DDR3-2133 و DDR3-2800 عمل می‌کنند.

با این حال توصیه می‌شود که مشخصات سیستم را با دقت بررسی کنید. اکثر پلتفرم‌های قدیمی تر کاربران را محدود به نصب ماژول 4 گیگابایتی برای هر اسلات می‌کنند و بعضی از مدل‌های جدیدتر در صورت به روزرسانی مناسب میان افزار ممکن است تا 8 گیگابایت را هم پشتیبانی کنند. برای بعضی محصولات چالشی تر مثل نوت بوکی که در ابتدای مقاله راجع به آن صحبت کردیم، لازم است محصولات شرکت‌های مختلف (به غیر از آنچه در فهرست‌های اکثراً منسوخ و قدیمی خود تولید کننده ذکر شده) بررسی شوند تا بهترین گزینه که قابلیت سازگاری با آن را دارد پیدا شود. اگر شما هم برای کامپیوتری که فقط از DDR3 پشتیبانی می‌کند به دنبال رم هستید، بهترین کار صرف کمترین هزینه است.

جمع بندی: چه موقع رم بخریم و چگونه به حداکثر ارزش و بهره برداری برسیم؟

وقتی بحث پیچیده ای مثل حافظه سیستم در میان است، معمولاً بیشتر به دنبال گزینه ای هستیم که عملکرد سیستم را تا بیشترین حد ارتقاء دهد اما یک جمله مهم وجود دارد که باید به آن توجه داشت: اجرای اکثر نرم‌افزارها با تعویض حافظه تغییر چندانی نمی‌کند و حتی خیلی از نرم‌افزارهایی که شدیداً تحت تأثیر حافظه قرار دارند، در صورت تعویض یک رم DDR4 معمولی با یک پیکربندی بهینه، به ارتقای کارایی کمتر از 6 درصد دست پیدا می‌کنند.

بعلاوه، بیشتر این ارتقاء را می‌توان با ارتقاء از یک رنک در هر کانال به دو رنک انجام داد و این کار با اضافه کردن دو ماژول رم با مشخصات مشابه به سیستمی که دو اسلات خالی دارد، قابل انجام است پس قبل از خرید به این نکته توجه داشته باشید.

بحث محبوبیت ماژول‌های رم باعث ایجاد تأثیر بر عرضه و تقاضا شده است. مثلاً حافظه DDR4-3200 CAS 16 جزء مناسب ترین گزینه‌ها از این نظر است و دو ماژول 8 گیگابایتی آن 80 دلار قیمت دارد. اما باید توجه داشت که این بحث مثل یک شمشیر دو لبه است. مثلاً DDR4-3000 را در نظر بگیرید. این فناوری آنقدر محبوب شد که چند سال پیش باعث حذف DDR4-2933 از بازار شد و هنوز هم این نوع حافظه با قیمتی کمتر از DDR4-2933 به وفور در دسترس است. بهتر می‌شد که اگر اشخاصی که واقعاً DDR4-2933 را نیاز دارند به ماژول‌های پرسرعت تر DDR4-3000 اعتماد می‌کردند و پیکربندی خودکار آن را روی سرعت پایین تر قرار می‌دادند اما همانطور که پیش از این اشاره شد، همیشه این طور نیست. گرچه بعضی از مادربوردها به کاربران امکان می‌دهند پیکربندی DDR4-3000 XMP را انتخاب کرده و نرخ انتقال داده را به صورت دستی به 2933 کاهش دهند اما بعضی دیگر چنین قابلیتی را ندارند. بنابراین خرید شما از نظر نسبت سرعت به قیمت باید با در نظر گرفتن شرایط و قابلیت‌های مادربوردتان انجام شود.

در نهایت، این نکته را در نظر داشته باشید: DDR4-3600 CAS 18 با سرعت بالاتر پهنای باند بیشتری دارد و معمولاً تنها 10 درصد بیشتر از DDR4-3200 CAS 16 قیمت دارد. اگر به دنبال خرید حافظه هستید، این موازنه را در نظر داشته باشید اما در نهایت، مهم ترین عامل تأثیرگذار بر انتخاب افراد، داشتن رم 16 گیگابایتی به جای 8 گیگابایتی یا 32 گیگابایتی به جای 16 گیگابایتی است. معمولاً به ندرت از خرید رمی که ظرفیت بیشتری دارد پشیمان می‌شویم.