مدتهاست که اینستاگرام شروع به تغییر کرده و هیچ شباهتی به گذشته ندارد. حالا پایین این اپلیکیشن گزینه‌ای برای اضافه کردن پست جدید و حتی تبی برای بررسی لایک و کامنت‌های دیگران روی عکس‌ها و ویدیوهای جدید شما وجود ندارد. در حال حاضر این قابلیت‌ها به یک گوشه خاص کشیده شده‌اند تا جای بیشتری برای مطالب مرتبط با بحث تجارت الکترونیک و ویدیوهای عمودی باز شود. بعلاوه حالا کلیپ‌های مختلفی در قسمت تلویزیون اینستاگرام (IGTV) و ردیفی از جدیدتری استوری‌ها بالای فید مشاهده می‌شود.
بیشتر این آیتم‌ها و تغییرات تا دو سال پیش وجود نداشتند اما به نظر می‌رسد آنچه که در پیاده سازی چنین تغییراتی تأثیر داشته، شرکت مادر اینستاگرام یعنی فیسبوک است.
حرکت با شتاب، شکستن مرزها
از هشت سال پیش، یعنی زمانی که فیسبوک با پرداخت یک میلیارد دلار اینستاگرام را خرید، این شبکه اجتماعی محبوب نتوانسته از سلطه و نفوذ مالک جدیدش فاصله بگیرد. به بنیانگذاران اینستاگرام وعده استقلال و خود مختاری داده شده بود و آنها سعی کردند تا حد امکان اینستاگرام را در مسیر اصلی خودش حفظ کنند. مثلاً وقتی فیسبوک سیستم تبلیغاتش را در اینستاگرام پیاده سازی کرد، کوین سیستروم هم‌بنیانگذار اینستاگرام شخصاً یکی از تبلیغات را بررسی و ویرایش کرد تا با برند اینستاگرام همخوانی داشته باشد.
اما حالا نه سیستروم و نه همکار او مایک کرایگر هیچ اختیاری بر اینستاگرام ندارند و فیسبوک سعی دارد از این سرمایه گذاری میلیاردی به بهترین شکل ممکن بهره برداری کند. این یعنی قرار دادن اینستاگرام و میلیاردها کاربر آن در کتاب کار فیسبوک و مجهز کردن آن به انواع ابزارهای اجتماعی مثل IGTV، استوری‌ها و غیره برای ایجاد یک منبع محتوایی غنی و بعد درآمدزایی از این مخزن و تبدیل کردن این پلتفرم به یک جریان درآمدی ثابت.
در سال 2020 این تحول از همیشه آشکارتر بود. حالا اینستاگرام به امکاناتی مجهز شده که به شکوفایی خلاقیت کاربران کمک می‌کند و البته امکان درآمدزایی از آنها وجود داشته یا در مسیر ورود به این فرایند هستند. حالا در گوشه گوشه این اپلیکیشن تبلیغات مختلفی مشاهده می‌کنید؛ یک بازار اختصاصی هم یکی از تب‌های این اپلیکیشن را به خود اختصاص داده و کسب و کارها هم می‌توانند در اینستاگرام ویترین‌هایی مجازی بسازند و مشتریان بیشتری را جلب کنند. فهرست این امکانات اینستاگرام تمامی ندارد و اینستاگرام (اگر بخواهیم دقیق‌تر صحبت کنیم، فیسبوک) با قدرت به این مسیر ادامه می‌دهد.
اینستاگرام؛ ورژن دوم فیسبوک
اینستاگرام از جهات مختلف نسل جدید فیسبوک محسوب می‌شود و در حقیقت فیسبوک گزینه دیگری جز این کار ندارد. در حال حاضر میزان اعتماد کاربران نسبت به فیسبوک به کمترین سطح تا به امروز رسیده و آمریکایی‌ها روزبروز بیشتر به سمت پلتفرم‌های رقیبی مثل تیک‌تاک جلب می‌شود و زمان کمتری را در فیسبوک سپری می‌کنند.
از طرفی آمار و ارقام اینستاگرام همچنان صعودی هستند. اخیراً گزارشی منتشر شد که پیش بینی می‌کرد سال بعد درآمد اینستاگرام از فیسبوک بیشتر خواهد بود.
آنچه که مارک زاکربرگ مدیر عامل فیسبوک قبل از خرید اینستاگرام از رخ دادنش وحشت داشت، حالا اتفاق افتاده. زاکربرگ در سال 2012 در یک ایمیل داخلی برای کارمندانش نوشته بود “اگر محصولاتی تولید نکنیم که فیسبوک را شکست دهند، دیگران این کار را انجام می‌دهند.” حالا از بخت خوش زاکربرگ، فیسبوک مالکیت و کنترل شبکه‌ای را در اختیار دارد که می‌توانست بر آینده این پلتفرم تأثیرگذار باشد و این شبکه را طوری تغییر داده که بر اینترنت سلطنت کند. البته برای دستیابی به این هدف، اینستاگرام هم متحول شده و تبدیل به نسخه‌ای از فیسبوک می‌شود.
در چند سال اخیر اینستاگرام سخت مشغول رقابت بوده تا مخاطبان قبلی خودش را حفظ و مخاطبان جدیدی جذب کند. این شرکت برای دستیابی به این هدف رشد زیادی داشته و مثل فیسبوک تبدیل به یک اینترنت مستقل با قابلیت‌های مختلف شده از جمله بخش جستجویی که حالا محدود به اشخاص، مکان‌ها یا هشتگ‌ها نیست و بخش‌هایی مثل خدمات فروش آنلاین، راهنمای سفر، بخش‌های مختلف برای سرگرمی و صفحه‌ای بی انتها برای مشاهده عکس و ویدیوهای منتشر شده توسط میلیون‌ها کاربر این پلتفرم.
Ash Read مدیر تحریریه شبکه اجتماعیِ بافر (Buffer) معتقد است که حالا اینستاگرام به دلیل رویکرد خاص خودش برای اولویت دادن به موبایل، در موقعیت بهتری برای تبدیل شدن به عنصر اصلی در آینده شبکه‌های اجتماعی قرار دارد. به گفته او قابلیت‌های جدید مثل کلیپ‌های ویدیویی به سبک تیک‌تاک یا محتوایی که بعد از مدتی ناپدید می‌شوند، در پلتفرم اینستاگرام طبیعی تر به نظر می‌رسند اما ارائه چنین امکاناتی در فیسبوک این حس و حال طبیعی را ندارد.
Read پیش بینی می‌کند “محتوای کاربران بیشتر از طریق گوشی‌های موبایل تولید می‌شود بنابراین نهایتاً پلتفرمی مثل اینستاگرام که به موبایل اولویت می‌دهد پیروز خواهد بود.”
البته این صحبت‌ها به این معنا نیستند که فیسبوک و شبکه اجتماعی آن که میزبان بیش از یک چهارم جمعیت جهان است بازنشست می‌شود. بلکه انتظار می‌رود که فیسبوک هم از این فرصت و از طیف وسیع و متنوع مخاطبان اینستاگرام و واتساپ برای حضور فراگیر استفاده کند. این پلتفرم‌ها طوری طراحی و مهندسی شده‌اند که به جای رقابت با هم مکمل هم باشند.
کریس مسینا ابداع گر هشتگ و طراح مستقل، وضعیت فیسبوک را به عملکرد شرکت‌هایی مثل تویوتا تشبیه می‌کند که محصولاتی با برندهای مختلف می‌فروشند تا به بخش‌های مختلف بازار خدمات ارائه دهند.
او می‌گوید: “فیسبوک نشان دهنده موقعیت قبلی تجارت الکترونیک (از نظر بازارهای مجازی، پیج‌ها، تبلیغات و غیره) و است و اینستاگرام هم در مسیری قرار گرفته که مسیر حرکت آینده تجارت الکترونیک به آن سمت است.”
آیا امکان برگشتن اینستاگرام به حالت قدیمی وجود دارد؟
با ذکر این نکات حالا به این سوال می‌رسیم که، مسیر پیش روی اینستاگرام چگونه است؟ آیا اینستاگرام که همیشه برای فرار از سلطه فیسبوک با چالش روبرو بوده، باز هم تحت سلطه برند فیسبوک باقی می‌ماند؟
از نظر ظاهری و سطحی خطر آشفتگی و شلوغی در این پلتفرم وجود دارد و ایوان آسانو، مدیرعامل مؤسسه بازاریابی Mediakix معتقد است که ممکن است این تغییرات سریع در کوتاه مدت باعث سردرگم شدن کاربران شود (مثلاً در حال حاضر 4 روش برای انتشار ویدیو وجود دارد) اما او انتظار دارد که در بلند مدت فیسبوک مسیر درست را طی کند و همواره به تلاشش برای حفظ جذابیت هر دو پلتفرم برای کاربران و کاربردهای مختلف ادامه دهد.
Henk Campher مدیر ارشد بازاریابی در شرکت Hootsuite با این اظهارات موافق است و می‌گوید: “نمی توان قدرت فیسبوک برای توسعه یک پلتفرم را نادیده گرفت.”
همچنین لازم به ذکر است که پس از ترک این پلتفرم توسط بنیانگذاران آن، اینستاگرام به نوعی در فاز آزمایشی بوده و از عملکرد نه چندان خوب اخیر استراتژی محصولش مطلع است.
آدام موسری در مصاحبه‌ای با سایت The Verge تأیید کرده که انواع ویدیو در این پلتفرم بیش از حد زیاد است و این اپلیکیشن به نوعی پاکسازی نیاز دارد.
فیسبوک با شکل دادن اینستاگرام سعی به بهره برداری از تعداد بی‌شمار کاربران اینترنت دارد. خریدهای کاربران تحت تأثیر اینفلوئنسرها و کامنت‌های دیگران قرار دارد. کاربران از کاتالوگ‌های تصویری برای ایده گرفتن جهت سفر، راهنمایی، خرید و غیره استفاده می‌کنند. حالا کاربران در مقایسه با یوتیوب زمان بیشتری را صرف تماشای ویدیوهای عمودی و پرسرعت در تیک‌تاک می‌کنند. اینستاگرام همه این قابلیت‌ها و امکانات را دارد.
نگرانی‌هایی که درباره تحولات اینستاگرام وجود دارد، کمی ناپخته و نسنجیده هستند. اینستاگرام برای فیسبوک به قدری اهمیت دارد که تلاش کند آن را با آپدیت‌های متمرکز بر درآمدزایی تخریب نکند. به هر حال اینستاگرام دومین پلتفرم فیسبوک برای توسعه شبکه‌های اجتماعی است و سعی دارد از درس‌هایی که قبلاً یاد گرفته استفاده کند تا اشتباهات قدیمی را تکرار نکند.
مسینا می‌گوید: “مدیران اینستاگرام باهوش هستند، آنها به رقابت موجود و اعتبار خودشان توجه دارند و درآمد هنگفتی از این شبکه دارند. پس بعید است که آن را خراب کنند!”
