تحریم های اقتصادی وسیله ای است برای اعمال فشار بر کشور های دیگر. در ابتدای سال 2020، تنش ها بین ایالات متحده و ایران بالا گرفت. خیلی ها نگران بودند که شاید جنگی بین این دو کشور اتفاق بیفتد. دولت ترامپ به جای استفاده از بمب و موشک، از روش دیگری برای حمله به ایران استفاده کرده است. ترامپ تحریم های جدیدی را برای برخی مقامات ارشد ایران و مجموعه ای از تولید کنندگان فولاد، آلومینیوم و مس ایران اعلام کرد.
این تحریم های جدید، برخی از شرکت های چینی که با ایران در زمینه فلزات داد و ستد داشتند را نیز هدف قرار می داد. به اعتقاد وزیر خزانه داری ایالات متحده: ما با این تحریم ها توانستیم جلوی میلیاردها دلار حمایت مالی از ایران را بگیریم.
اگر اخبار سیاسی را دنبال می کنید، احتمالاً بارها واژه منحوس “تحریم” را شنیده اید. اما تحریم چیست؟ چگونه اعمال می شود؟ چه هدفی پشت آن است؟ آیا واقعاً کاری از پیش می برد؟
تحریم چیست؟
در حقیقت، تحریم همان بمب و موشک است، اما از نوع اقتصادی. تحریم ها برای اعمال فشار اقتصادی بر یک کشور دیگر طراحی می شود. به گفته الن لیپسون، مدیر ارشد برنامه امنیت بین المللی دانشگاه جرج میسون: تحریم به هر نوع مجازات یا اختلال در روابط عادی اقتصادی بین دو کشور گفته می شود. به گفته وی: معمولاً تحریم ها قرار است یک رفتار بد خاص را هدف قرار دهد یا سیگنالی را به یک کشور غیر دوست بفرستد.
تحریم ها اغلب شامل مسدود کردن هر یک از دارایی های هدف (مانند املاک و مستغلات یا وجوه حساب های بانکی) که در داخل ایالات متحده قرار دارند، می شود. تحریم ها همچنین شامل تهدید به مجازات کردن هر موسسه مالی در داخل یا خارج از ایالات متحده می شود که معاملات را برای طرف مقابل انجام می دهد (این اقدامات در دستورالعمل اجرایی ژوئن 2019 توسط ترامپ در مورد تحریم های ایران اعمال شد).
اما به گفته الن لیپسون: تحریم ها همچنین می تواند اشکال دیگری نیز داشته باشد. از وقفه در تجارت بین المللی یا بستن مرز گرفته تا به تعلیق در آوردن فروش اسلحه. تحریم ها حتی می توانند برای ضربه زدن به یک صنعت خاص یا بخشی از اقتصاد کشور دیگر طراحی شوند. در هر صورت، این یک دیپلماسی زورگویانه است.
تحریم ها را می توان در یک سوال خلاصه کرد. “چگونه به طرف مقابل فشار وارد کنید، به طوری که احساس عجز و ناتوانی کرده و رفتار خود را تغییر دهند؟”
چه کسی اجازه اعمال تحریم ها را دارد؟
رئیس جمهور ایالات متحده اجازه اعمال تحریم ها بر سایر کشورها و رهبران کشور ها را بر اساس “قانون بین المللی قدرتهای اقتصادی” سال 1977 دارد. این قانون به او اجازه می دهد که در هر زمانی که احساس خطر کرد، از این تحریم ها در مقابل کشور های دیگر استفاده کند.
کنگره این کشور هم اجازه چنین کاری را دارد. در سال 2012، کنگره ایالات متحده تحریم هایی را علیه روسیه اعمال کرده بود. این کنگره همچنین در سال 2014، بعد از حمله روسیه به اکراین، تحریم های بیشتری را علیه این کشور امضاء کرد.
به گفته لیپسون: کنگره همیشه از این وحشت دارد که کشور های دیگر به یک قدرت نظامی تبدیل شوند. و همیشه در چنین مواقعی دست به دامن تحریم ها می شود. شاید همه با این روش موافق نباشند. اما کنگره همیشه کشور ها را از تحریم می ترساند. اگر تسلیم نشدند، تحریم ها را عملی می کند. اگر باز هم بی فایده بود، تحریم ها را بیشتر و بیشتر می کند. خوب، به نظر آن ها این کار از جنگیدن بهتر است. آن ها این کار را در مورد کشور های مختلف از بلاروس گرفته تا زیمبابوه انجام داده اند.
به گفته وی: کشور های دیگر هم می توانند چنین تحریم هایی را اعمال کنند. اما هیچ کدام قدرت اقتصادی ایالات متحده را ندارد. کشور های دیگر این کار را به صورت متحد انجام می دهند. مانند شورای امنیت سازمان ملل، که برخی کشور ها مانند آفریقای جنوبی یا کره شمالی را از سال 1966 بارها تحریم کرده است.
آیا واقعاً تحریم ها اثر گذار است؟
لیپسون می گوید: همیشه این بحث مطرح بوده که آیا این تحریم ها نتیجه ای هم دارد؟ بستگی به هدف شما دارد. اگر هدف فقط تنبیه کردن باشد، همین که یک کشور تحت فشار اقتصادی قرار داشته باشد کافی است. در این حالت، باید گفت تحریم ها جواب داده است. اگر هدف این باشد که رفتار کشور مقابل را عوض کنید، لازم است که معیار های مختلفی را ارزیابی کنید. در این حالت، اکثر تحریم ها به در بسته خواهد خورد. هرچه تحریم ها بیشتر شود، مقاومت کشور ها نیز بیشتر خواهد شد. آن ها حاضرند که درد و رنج اقتصادی را به جان بخرند، اما زیر بار ظلم نروند. حس میهن پرستی به آن ها اجازه نمی دهد که تسلیم یک قدرت برتر شوند.
به جای تسلیم شدن، این کشور ها سعی می کنند راه های دیگری را برای یافتن حامی امتحان کنند. بعد از اینکه ایالات متحده در سال 1960 فیدل کاسترو را در کوبا تحریم کرد، این کشور داد و ستد با اتحاد جماهیر شوروی را آغاز کرد. شوروی سالها شکر کوبا را پنج تا شش برابر قیمت بازار جهانی، به عنوان روشی برای مقابله با ایالات متحده در جنگ سرد، خریداری می کرد.
البته، فشارهای سیاسی مضاعفی علیه تحریم هایی که اقتصاد یک کشور را هدف قرار می دهد، وجود دارد. چون زمانی که اقتصاد کشور مورد حمله قرار می گیرد، این مردم هستند که بیشترین آسیب را می بینند، نه دولت ها. همانطور که لیپسون توضیح می دهد: خیلی ها خواستار تحریم های به اصطلاح هوشمند یا هدفمند هستند، که تنها سران کشور ها را هدف قرار می دهد، اما جلوی کالاهای اساسی مردم، از جمله دارو ها را نمی گیرد. تحریم های هدفمند همچنین ممکن است شامل تحریم های تسلیحاتی، تحریم های مالی در مورد دارایی افراد و شرکت ها، محدودیت سفر برای سران یک کشور و مجازات های تجاری برای کالاهای خاص باشد.
