عباس رهامی
فهرست عنوان‌ها
مدت‌هاست که دانشمندان زیادی مشغول پیدا کردن آب بر روی مریخ هستند. سال‌های قبل حتی در مورد وجود یا عدم وجود آب در مریخ هم تردید وجود داشت ولی بعد شواهدی پیدا شد که نشان می‌داد آب در مریخ وجود داشته است. ولی ناسا در مریخ تجربه‌ای کسب کرد که باعث شد به این نتیجه برسند احتمالاً طوفان شن عامل از بین برفتن آب مریخ بوده‌اند.
مریخ نورد آپرتیونیتی بر سطح مریخ
سال 2018 بود که مریخ نورد آپرتیونیتی (Opportunity) مثل همیشه در حال انجام آزمایشات و کارهای علمی در سطح مریخ بود. آپرتیونیتی سال 2004 همراه با مریخ نورد دیگر یعنی اسپیریت (Spirit) بر روی مریخ فرود آمد و از آن زمان به کاوش مشغول بوده است. به نظر می‌رسید همه چیز طبق نقشه پیش می‌رود. انرژی آپرتیونیتی از طریق نور خورشید تأمین می‌شد و دلیلی برای خرابی آپرتیونیتی وجود نداشت. تا اینکه اتفاقی پیش بینی نشده افتاد. طوفان شن عظیم در سطح مریخ.
این طوفان شن آن‌قدر شدید بود که سطح سیاره مریخ را نظر محو کرد و مریخ زیر لایه ضخیمی از گرد و خاک پنهان شد. بعد از فرو نشستن گرد و خاک، مشخص شد که گرد و خاک کاملاً پنل خورشیدی این مریخ نورد را پوشانده است. به این شکل بود که مریخ نورد ناسا عملاً دیگر قادر به دریافت انرژی نبود و دیگر نیرویی برای کارکرد مجدد نداشت. نتیجه‌اینکه نهایتاً ناسا این مریخ نورد ارزشمند را در سال 2019 از دست رفته اعلام کرد!
ولی از این داستان چه نتیجه‌ای می‌شود گرفت؟ این اتفاق چه ارتباطی با آب سطح مریخ دارد؟ دانشمندان با بررسی این طوفان و ابعاد عظیمش به این نتیجه رسیدند که احتمالاً این اولین باری نیست مریخ چنین طوفانی را تجربه می‌کند. طوفانی که احتمالاً نقش پر رنگی در از بین رفتن آب در مریخ داشته.
طوفان‌های سهمگین شن در مریخ
امروزه می‌دانیم که جو مریخ در گذشته غلظت بالایی داشته و تا حدود 20 درصد از سطح آن را آب مایع پوشانده بوده است. البته در زمان‌های بسیار دور و حدود 4 میلیارد سال پیش. ولی به دلایلی مریخ سپر محافظ باارزشش، یعنی میدان مغناطیسی‌اش را از دست داد و دیگر توانی برای مقاومت در برابر بادهای مخرب خورشیدی نداشت تا اینکه در نهایت سیاره قرمز و آبی تمام اتمسفرش را از دست داد. با از بین رفتن جو، آب موجود در سیاره مریخ هم به‌شدت آسیب پذیر شد.
مشاهدات اخیر با استفاده از مدارگرد ردیاب گاز اگزومارس (ExoMars Trace Gas Orbiter) یا به‌طور خلاصه TGO، نشان می‌دهد که احتمالاً این طوفان‌های شن بودند که نهایتاً کار دریاچه‌ها و اقیانوس‌های ماه را یکسره کردند.
مولکول‌های آب به‌طور معمول تا حدود 20 کیلومتر از سطح مریخ ارتفاع می‌گیرند. این در حالی است که مشاهدات TGO نشان می‌دهد که طوفان شنی که مرگ آپرتیونیتی را رقم زد مولکول‌های آب را تا 80 کیلومتر از سطح مریخ بالا برد.
در این ارتفاع از سطح مریخ، اتمسفر بسیار رقیق است. اتفاقی که در این ارتفاع می‌افتد این است که مولکول‌های آب به دلیل برخورد ذرات باردار خورشیدی تجزیه شده و به اتم‌های هیدروژن و اکسیژن تبدیل می‌شوند. فعل و انفعالی که برای یک سیاره قابل سکونت، یعنی شرایطی که سابقاً مریخ داشت، یک فاجعه به‌حساب می‌آید. زیرا وقتی مولکول‌های آب وارد این فرآیند می‌شوند و به این ارتفاع می‌رسند، جدا شدن آن‌ها از سیاره بسیار ساده می‌شود. بنابراین قاتل آپرتیونیتی احتمالاً قاتل آب سطح مریخ و حیات احتمالی آن هم بوده است.
مطالعه طوفان‌های شن مریخ و ماموریت های آینده
دانشمندان در حال حاضر بر روی طوفان شن مریخ مطالعات زیادی انجام می‌دهند. این طوفان‌ها می‌توانند همانند تأثیری که بر روی مریخ نورد بخت برگشته داشتند، بر روی مأموریت‌های رباتی و حتی انسانی آینده به‌شدت تأثیر بگذارند.
خوشبختانه اکنون انسان‌ها یک مریخ نورد بر روی سطح این سیاره دارند که به انرژی خورشیدی متکی نیست، یعنی کیوریاسیتی (Curiosity). این مریخ نورد در سال 2012 بر روی مریخ فرود آمد و به‌جای انرژی خورشیدی، از انرژی هسته‌ای انرژی‌اش را تأمین می‌کند. کیوریاسیتی اطلاعات ارزشمندی در مورد طوفان شن در اختیار دانشمندان قرار داده می‌دهد. بررسی این اطلاعات زوایای مختلفی از این پدیده طبیعی مریخی را روشن کرد. یکی از مهم‌ترین یافته‌ها مربوط به گردبادهای کوچک معمولاً هنگام طوفان شن بزرگ پدیدار می‌شوند.
این یافته از این جهت برای ناسا ارزشمند است که این گردبادهای کوچک می‌توانند کلید طلایی تجدید حیات آپرتیونیتی باشند و خاکی که آپرتیونیتی را دفن کرده است را کنار بزنند.
به نظر می‌رسد هنوز اتفاقات و عوامل پیش بینی نشده زیادی در مریخ وجود دارند که عملیات آینده را به‌شدت پر خطر می‌کنند. فقط با شناخت کامل این عوامل و پیش بینی آن‌هاست که می‌توانیم رؤیای فرود انسان بر روی مریخ را ممکن کنیم. آیا فرود انسان بر مریخ روزی محقق خواهد شد؟ نظرتان را در بخش کامنت ها با ما در میان بگذارید
منبع: engadget.com
