شیرین معصوم زاده
تصاویر آزمایشی اولیه تلسکوپ فضایی اقلیدس، انگیزه‌بخشی برای شروع به کار این ابزار جدید است که به دنبال درک بهتری از منشاء کیهان می‌باشد. تلسکوپ اروپایی اقلیدس، به مدت تقریباً یک ماه از زمان پرتاب به فضا، به عمل‌آوردن اولین تصاویر و داده‌های خود از کیهان پرداخته است. دانشمندان اروپایی با خرسندی اعلام می‌کنند که اقلیدس تاکنون عملکرد خوبی داشته و توانسته است انتظارات ایشان را برآورده سازد.
به‌عنوان بخشی از مرحله‌ی راه‌اندازی چندماهه، دوربین‌های نور مرئی و فروسرخ تلسکوپ، تصاویری از کیهان ثبت کرده‌اند. دانشمندان مسئول پروژه، دوربین‌های معروف به سامانه تصویربرداری بصری (VIS) و طیف‌سنج و نورسنج فروسرخ نزدیک (NISP) را با نتایج بسیار خوبی همراه دانسته‌اند.
الساندارا روی، مدیر پروژه اقلیدس در آژانس فضایی آلمان، اعلام می‌کند: «بسیار خرسندیم که مرحله‌ی راه‌اندازی اقلیدس به خوبی پیش می‌رود. فضاپیما به زودی به موقعیت نهایی خود در فاصله‌ی ۱٫۵ میلیون کیلومتری از زمین خواهد رسید و مشاهدات علمی خود را آغاز خواهد کرد.»
تلسکوپ جدید اروپا، آینه‌ای اصلی به قطر ۱٫۲ متر دارد که تقریباً به اندازه‌ی نصف آینه‌ی تلسکوپ فضایی هابل است. بااین‌حال، اقلیدس با هدف تمرکز بر کهکشان‌ها، ستارگان منفرد یا سایر پدیده‌های نجومی دارای جزئیات زیاد طراحی نشده است؛ بلکه از طریق آن، دانشمندان به مناطق گسترده‌ای از آسمان نگاه کرده تا نمای جامع‌تری از کیهان بدست آورند. اقلیدس در طول عمر ۶ ساله‌اش، حدود ۳۶ درصد از آسمان را بررسی خواهد کرد.
هدف اصلی اقلیدس، رصد بخش‌های بزرگی از کیهان و شناسایی اشکال کهکشان‌ها است تا اعوجاع احتمالی ناشی از ماده تاریک مرموز را شاهد شوند. این دانشمندان باور دارند که فقط نزدیک به ۵ درصد از ماده‌ی موجود در کیهان، شامل اجسامی است که می‌توانیم با چشم غیرمسلح مشاهده کنیم.
پرسشی که اقلیدس سعی در پاسخگویی به آن دارد این است که چه چیزی از دید ما پنهان مانده است؟ در طول دو دهه‌ی گذشته، دانشمندان دریافته‌اند که ماده تاریک یا پنهان نزدیک به ۲۵ درصد از جرم کیهان را تشکیل می‌دهد. جرم باقی‌مانده یا بیش از دو سوم کیهان، مربوط به چیزی است که به نام انرژی تاریک شناخته می‌شود و همچنان مبهم است که دقیقاً چه موجب انبساط کیهان می‌شود. درک اینکه ماده تاریک واقعاً از چه چیزی ساخته شده است یا حتی تایید وجود آن، می‌تواند گامی مهم در فهم بهتر فیزیک و کیهان‌شناسی باشد. فیزیکدانان همچنین از جذابیت درک بهتر ماهیت انرژی تاریک برخوردارند. ما تا کنون از روی تاثیر این نیرو بر انبساط جهان، وجود آن را استنباط کرده‌ایم.
وقتی اقلیدس به‌طور کامل کالیبره شود، به‌طور واقعی می‌تواند میلیاردها کهکشان را در آسمان شب رصد کند و داده‌هایی را برای ترسیم نقشه‌ای سه‌بعدی از کیهان ارائه دهد. اقلیدس یکی از اولین تلسکوپ‌های فضایی است که پس از کشف انرژی تاریک طراحی شد؛ این ابزار جدید امیدواری برای کشف پدیده‌های مرموز کیهانی فراهم می‌کند.
آژانس فضایی اروپا و همکاران آن ازجمله ناسا، برنامه‌ها و آزمایش‌های مربوط به اقلیدس و ابزارهای علمی آن را در چند ماه آینده ادامه خواهند داد. پس از تایید مراحل لازم پس از پرتاب و استقرار در فضا با موفقیت، مرحله‌ی علمی این ماموریت در اواخر سال جاری آغاز می‌شود.
