عباس رهامی
اگرچه سال‌ها از کشف سیاه چاله و تحقیق و بررسی در مورد آن‌ها می‌گذرد، ولی این اجرام آسمانی همچنان در شمایل یک شیء مرموز باقی مانده‌اند. اجرامی که هیچ نوری از دام آن‌ها فرار نمی‌کند و طبیعتاً مطالعه آن‌ها به‌سادگی مطالعه اجرام معمولی دیگر در جهان اطراف ما نیست. ولی سیاه چاله‌ای که از نظر ما غیرقابل مشاهده است را چطور باید رصد کرد؟ تیمی از دانشمندان روشی جدید برای حل این مشکل ارائه کرده‌اند. در این رفتار نور عبوری از اطراف سیاه چاله که متعلق به یک ستاره است مورد بررسی قرار می‌گیرد.
تصور رایج ما از کنش میان نور و سیاه چاله، بلعیده شدن نور است. همین مسئله باعث غیرقابل مشاهده شدن سیاه چاله می‌شود. کشف سیاه چاله زمانی ساده‌تر می‌شود که این سیاهچاله در یک سیستم دوتایی با یک ستاره قرار داشته باشد. درست مثل سیاه چاله Cygnus X-1 که با یک ستاره غول‌آسای آبی جفت شده است. در این سیستم سیاه چاله و ستاره به دور هم می‌چرخند و در همین حین سیاهچاله تمام مواد ستاره‌اش را می‌بلعد. نتیجه این فعالیت ساطع شدن اشعه‌ی گاما است. به‌طور معمولاً دانشمندان از طریق این اشعه گاما است که می‌توانند وجود یک سیاهچاله را تشخیص دهند.
مشکل آنجاست که این روش کشف سیاه چاله فقط برای سیاهچاله‌هایی که به‌اندازه کافی به یک ستاره نزدیک هستند و به‌تدریج آن را می‌بلعند، کارایی دارد. این در حالی است که بسیاری از سیاه چاله‌ها در حال حاضر به هیچ ستاره‌ای نزدیک نیستند و در گرسنگی به سر می‌برد که در نتیجه تشخیص آن‌ها برای ما تقریباً غیرممکن است.
مطالعات نشان می‌دهد که این سیاه چاله‌های کم نور و دور از ستاره با روشی جدید قابل شناسایی هستند. برای این کار دانشمندان اثر دوپلر ستاره را ثبت کرده و آن را با روشنایی ستاره در زمان‌های دیگر مقایسه می‌کنند. اثر دوپلر در مورد نور ستاره‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که نور آن به‌واسطه جاذبه قدرتمند یک سیاه چاله دچار نوسان شود. در حقیقت زمانی که سیاه چاله نور را به سمت خود می‌کشد نور به یک شکل و در زمان‌های دیگر نور به شکل دیگر ساطع می‌شود. اثر دوپلر نور ستاره نشان می‌دهد که جرمی عظیم در نزدیکی آن موجود است که چنین تأثیری بر شدت نور می‌گذارد و گاهی راه انتشار به سمت ما را سد می‌کند.
ستاره و سیاه چاله‌ای که دانشمندان با استفاده از این روش بررسی کردند 2MASS J05215658+4359220 بود. با محاسبات انجام شده مشخص شد که شیئی که به دور این ستاره می‌چرخد حدود 3 برابر خورشید ما جرم دارد که احتمالاً یک سیاه چاله کوچک است.
در مرحله بعد این تیم تحقیقاتی قصد دارد با استفاده از همین روش سیاه چاله‌های بیشتری را در کیهان کشف کنند. اگر آن‌ها در کشف سیاه چاله‌ها موفق شوند، ستاره شناسان به ابزاری جدید برای تشخیص و کشف تعداد زیادی از سیاه چاله‌های غیرقابل شناسایی مجهز خواهد شد.
منبع: engadget
