دلیل چشمک زدن ستاره ها ؛ آیا ستاره ها روشن و خاموش می‌شوند؟

جو، کل سیاره زمین را در بر گرفته است. پتویی از نیتروژن، اکسیژن و گازهای دیگر که دمای سیاره ما را حفظ و قابل سکونت می‌کند. علاوه بر این، مانند سپری، ما را در برابر اشعه‌های مضر نور خورشید و زباله‌های فضایی محافظت می‌کند. اکسیژن درون جو، عامل حیات جانوران بر روی سیاره زمین است. این‌ها، فواید ارزشمند جو یا اتمسفر است.

اما با همه این ویژگی‌های خوب، جو می‌تواند برای ستاره شناسان مشکل ساز باشد! به این دلیل که نور را منحرف می‌کند. جو باعث می‌شود که برخی از اجرام سماوی در حال روشن و خاموش شدن به نظر برسند یا به اصطلاح چشمک بزنند. در واقع، جو زمین عامل چشمک زدن ستاره ها است. اصطلاح فنی این پدیده، «درخشش نجومی» است.

جو زمین مانند یک پیاز، از چند لایه ساخته شده است. پایین ترین لایه که در واقع از سطح سیاره شروع می‌شود، تروپوسفر نام دارد. ضخامت لایه تروپوسفر که بیشتر رویدادهای آب و هوایی زمین در آن روی می‌دهد، 8 تا 14.5 کیلومتر است. بقیه لایه‌ها به ترتیب از پایین به بالا، استراتوسفر، مزوسفر، ترموسفر و اگزوسفر می‌باشند (بخش‌های مزوسفر و ترموسفر با هم منطقه ای را تشکیل می‌دهند که یونوسفر نام دارد).

این لایه‌ها دمای متفاوتی دارند. چگالی هوا هم لایه به لایه تغییر می‌کند. وقتی که نور ستاره وارد جو زمین می‌شود، از کیسه‌های هوایی با دمای متفاوت عبور می‌کند. این کیسه‌ها مانند عدسی‌های بزرگ عمل می‌کنند و پی در پی باعث انحراف نور (شکست نور) از مسیر خود می‌شوند. اما این عدسی‌ها (کیسه‌های هوا) در مکان خود ثابت نیستند؛ آن‌ها به اطراف حرکت می‌کنند و شکلشان تغییر می‌کند. به دلیل این جابجایی، نور ستاره‌ها شکسته می‌شود و به نظر می رسد که چشمک می زنند.

این پدیده بر روی سیارات و اقمار آن‌ها نیز اثر می‌گذارد. در یک شب با هوای صاف، عطارد، زهره، مریخ و سیارات دیگر منظومه شمسی، وقتی از زمین به آن‌ها نگاه شود، چشمک می‌زنند. اما چشمک زدن سیارات نسبت به چشمک زدن ستاره ها ، بسیار کمتر قابل مشاهده است. دلیل اصلی این اختلاف، متفاوت بودن فاصله سیارات و ستارگان از ما است.

به دلیل اینکه ستاره‌ها از ما خیلی دورند، نور هر ستاره مانند یک خط باریک روشن می‌ماند که از یک نقطه گسیل و با عبور از لایه‌های جوی شکسته می‌شود. این قضیه در مورد سیارات همسایه ما فرق می‌کند. به خاطر نزدیکتر بودن، نور این سیارات، کمتر بوسیله کیسه‌های هوایی جو متاثر می‌شود. این سیارات بر خلاف ستاره‌های دور دست که مانند نقطه به نظر می‌رسند، مانند دیسک کوچک در آسمان به چشم می‌آیند. بنابراین نوری که از آن‌ها به ما می‌رسد از یک نقطه نیست بلکه مانند این است که از یک دیسک، نور گسیل شود. به این دلیل است که سیارات، به شدت ستارگان چشمک نمی‌زنند.

چشمک زدن ستاره ها فقط زمانی مشخص است که جو وجود دارد، به همین دلیل، عکس‌هایی که بوسیله تلسکوپ هابل گرفته شده اند، بسیار واضح هستند؛ هیچ کیسه هوایی جوی وجود ندارد که باعث شکست نور شود. برخی از ستاره شناسان برای جبران شکست نور ستاره‌ها از تلسکوپ‌هایی با سیستم‌های نوری تطبیقی استفاده می‌کنند تا نور ستاره‌ها را پایدار کنند.

منبع: howstuffworks