اگر از یک لپتاپ یا کامپیوتر قدیمی استفاده میکنید، مادربورد شما یک باتری داخلی دارد. ولی برخلاف یک باتری استاندارد لپتاپ، باتری مادربورد زمانی که از آن استفاده میکنید نیروبخش کامپیوترتان نیست.
گرچه باید عکس آن را بگوییم چون این باتری (که به اسم CMOS) شناخته می‌شود کوچک است و تنها زمانی که از کامپیوتر خود استفاده نمی‌کنید فعال است.
بنابراین، چرا یک مادربورد باتری دارد و کارکرد آن چیست؟ دوام یک باتری CMOS چقدر خواهد بود؟ در این مطلب روکیدا به این سوالات پاسخ می‌دهد.
باتری CMOS چیست؟
CMOS مخفف عبارت نیمه هادی اکسید فلزی مکمل است. در دوران کامپیوترهای شخصی اولیه، CMOS RAM (یک نوع حافظه فرار) تنظیمات بایوس (BIOS) را ذخیره می‌کرد.
CMOS RAM به یک باتری نیاز دارد، در غیر این صورت زمان خاموشی کامپیوتر تنظیمات پاک خواهند شد.
کامپیوترهای مدرن دیگر از CMOS RAM استفاده نمی‌کنند. آن‌ها تنظیمات بایوس را روی حافظه غیر فرار ذخیره می‌کنند به عبارت دیگر این تنظیمات برای ذخیره‌سازی به انرژی دائمی نیاز ندارند.
از طرفی، مادربوردهای مدرن UEFI تنظیمات را روی حافظه فلش یا روی هارد کامپیوتر ذخیره می‌کنند. روی این سیستم‌ها به باتری نیاز نیست، ولی اغلب اوقات به هر حال آن را پیدا میکنید.
UEFI چیست؟
رابط متحد توسعه‌پذیر سیستم‌عامل (UEFI) ابتدا برای جایگزینی بایوس معرفی شد. UEFI به عنوان یک استاندارد صنعتی که شرکت‌های چیپ‌سازی اینتل و AMD به همراه مایکروسافت و شرکت‌های تولیدکننده کامپیوترهای شخصی روی آن به توافق رسیدند، باعث بهبود عملکرد بایوس می‌شود.
بایوس به علت این که ریشه‌های آن به دوران کامپیوترهای شخصی IBM دهه 80 بر می‌گردد، محدودیت‌هایی دارد. UEFI به این محدودیت‌ها غلبه می‌کند و به عنوان مثال از هارد دیسک‌های با گنجایش بیشتر از 2.2 ترابایت، حالات 32 و 64 بیت و بوت امن (Secure Boot) پشتیبانی می‌کند.
قابلیت آخر یک روش برای امن کردن کامپیوترهای شخصی است. بوت امن این اطمینان را به وجود می‌آورد که هیچ بدافزاری روی فرآیند بوت کامپیوتر تاثیر سوء به جا نمی‌گذارد. این کار با بررسی هر گونه کد اجرا شده در مرحله بوت انجام می‌شود که یک امضای دیجیتال معتبر دارد.
بایوس چیست؟
کامپیوترهای قدیمی به جای UEFI از بایوس یا سیستم پایه خروجی و ورودی استفاده می‌کنند که در یک چیپ روی مادربورد کامپیوتر کاربر ذخیره می‌شود.
زمانی که کامپیوتر شما بوت می‌شود، بایوس به کار می‌افتد و یک خودآزمایی هنگام روشن شدن (POST) انجام می‌دهد و سخت‌افزار کامپیوتر را راه می‌اندازد. بایوس سپس کنترل را در اختیار بوت لودر قرار می‌دهد که معمولا هارد کامپیوتر است. (یک بوت لودر همچنین می‌تواند از یک دستگاه یواس‌بی یا دیسک‌های نوری بوت شود.)
این بوت لودر سپس سیستم عامل شما، ویندوز، لینوکس یا macOS یا هر چیز دیگری را بارگذاری می‌کند. بایوس مسئول انجام وظایف سیستمی در سطح پایین است. می‌توانید با فشار دادن یک کلید طی مرحله بوت وارد تنظیمات بایوس کامپیوتر خود شوید.
صفحه تنظیمات بایوس به شما اجازه می‌دهد تنظیمات سطح پایین را برای سخت‌افزار کامپیوتر خود پیکربندی کنید. این تنظیمات در بین مادربوردهای مختلف فرق دارد ولی بعضی از گزینه‌ها جهانی هستند.
یک مثال تغییر ترتیب بوت کامپیوتر است یعنی مشخص کنید کامپیوتر از حافظه‌داخلی متصل به آن کدام سیستم عامل‌ها را بارگذاری کند.
چرا مادربورد به یک باتری نیاز دارد
بنابراین، اگر کامپیوترهای زیادی تنظیمات بایوس را روی حافظه غیر فرار ذخیره می‌کنند، چرا مادربوردها همچنان با باتری وارد بازار می‌شوند؟ جواب ساده است: مادربوردها هنوز یک ساعت بلادرنگ (RTC) دارند.
چه کامپیوتر را خاموش یا روشن کنید، این باتری همیشه فعال است. ساعت بلادرنگ الزاما یک ساعت کوارتز مانند یک ساعت مچی قدیمی است.
زمانی که کامپیوتر خاموش می‌شود، کامپیوتر انرژی لازم را برای فعال بودن ساعت بلادرنگ فراهم می‌کند. کامپیوتر شما بدین طریق زمانی که آن را روشن میکنید زمان صحیح را می‌داند.
چه زمانی باید باتری مادربورد خود را عوض کنید؟
تمامی ما طبق تجربه می‌دانیم، باتری‌ها دوام مادام‌العمر ندارند. در نهایت، یک باتری CMOS از کار خواهد افتاد که معمولا دوام آن تا 10 سال است.
استفاده منظم از کامپیوتر به این معنا است که باتری CMOS دوام طولانی‌تری دارد. از طرف دیگر، باتری کامپیوتری که اکثر اوقات خاموش است، زودتر از کار خواهد افتاد چون به هر حال بیشتر از باتری کار می‌کشد.
اگر باتری یک کامپیوتر قدیمی از کار بیافتد که تنظیمات بایوس آن روی CMOS ذخیره شده است، احتمالا پیام‌های خطایی مانند موارد زیر را می‌بینید:
- از کار افتادن باتری CMOS (CMOS Battery Failure)
- خطای بایوس ACPI (ACPI BIOS Error)
- خطای قرائت CMOS (CMOS Read Error)
- پردازنده جدید نصب شده است (New CPU Installed)
خطای آخر به ویژه در ابتدا گیج‌کننده است ولی توضیح ساده‌ای دارد. بدون وجود یک باتری که بایوس را تغذیه کند، مادربورد نمی‌تواند به یاد آورد که پردازنده از قبل نصب شده است. در نتیجه، هر زمان که کامپیوتر خود را بوت میکنید فکر می‌کند جدید است.
در کامپیوترهای جدیدتر که تنظیمات بایوس روی حافظه غیر فرار ذخیره می‌شوند، کامپیوتر ممکن است به صورت طبیعی بوت شود ولی زمانی که خاموش است نمی‌تواند زمان را پیگیری کند.
این امر منجر به مشکلات اتصال و بارگذاری به‌روزرسانی‌ها می‌شود، بنابراین باید این مشکل را رفع کرد.
چطور باتری CMOS مادربورد را عوض کنید
برای رفع این مشکلات، باید باتری CMOS را عوض کنید که یک دیسک نقره‌ای کوچک روی مادربورد است. این باتری معمولا از نوع CR2032 است که همچنین در ماشین حساب‌ها، ساعت‌ها و سایر دستگاه‌های الکترونیکی کوچک استفاده می‌شود.
قبل از تعویض باید کامپیوتر خود را خاموش کنید، کابل پاور را در بیاورید و اگر از یک لپتاپ استفاده میکنید، باتری را بیرون بیاورید. زمانی که کامپیوتر خود را باز میکنید دقت لازم را داشته باشید و حواستان به الکتریسیته ساکن باشد.
توجه کنید باتری ممکن است در بعضی از کامپیوترها روی مادربورد جوش داده شده باشد. در اینطور مواقع باید مادربورد را کاملا عوض کنید یا کارخانه سازنده کار تعمیر را انجام دهد.
برای عیب‌یابی مشکلات کامپیوتر باتری CMOS را در بیاورید
همچنین در کامپیوترهای قدیمی از برداشتن و دوباره گذاشتن باتری CMOS می‌توان به عنوان یک روش عیب‌یابی استفاده کرد.
به عنوان مثال، اگر یک کامپیوتر یک رمز عبور روی بایوس دارد، برداشتن و مجددا گذاشتن باتری CMOS رمز عبور را پاک خواهد کرد. گرچه باید دقت کنید سایر تنظیمات بایوس نیز پاک خواهند شد.
(اگر کامپیوتر رمز عبور خود را روی یک حافظه غیر فرار ذخیره کرده باشد، این راهکار مفید نیست. در اینطور مواقع احتمالا برای ریست رمز عبور به استفاده از یک جامپر روی مادربورد نیاز دارید.)
همچنین می‌توانید از داخل بایوس تنظیمات آن را ریست کنید، با این شرط که کامپیوتر شما به درستی بوت می‌شود. به دنبال گزینه‌ای به اسم Clear CMOS یا Reset to Defaults بگردید.
بنابراین دلایل وجود یک باتری روی مادربورد به طور خلاصه عبارتند از:
- در سیستم‌های قدیمی‌تر، باتری CMOS تنظیمات بایوس را نگه می‌دارد.
- در دستگاه‌های جدیدتر، باتری CMOS انرژی ساعت کامپیوتر شخصی را تغذیه می‌کند.
تعویض باتری CR2032 روی مادربورد ساده است، گرچه در بعضی از موارد آن‌ها به مادربورد چسبیده‌اند. خوشبختانه، باتری‌های CR2032 به سادگی پیدا می‌شوند و تعویض آن نباید مشکل باشد.
منبع: makeuseof.com
