دالبی اتموس چیست؟ تجربه‌ای متفاوت و بی نظیر از شنیدن موسیقی و صدای باکیفیت

نحوه پخش صدا، انتقال داده و سرعت پردازش آن در سال‌های اخیر تغییراتی زیادی داشته. ما قادریم به‌صورت آنلاین و از طریق اینترنت با فرد دیگر صحبت کنیم یا از طریق سرویس‌های استریمینگ، موزیک‌های دلخواهمان را گوش دهیم. ولی در این میان، توسعه و پیشرفت نحوه تولید موسیقی و صدا از قلم افتاده و مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. با فناوری جدید دالبی اتموس (Dolby Atmos) این وضعیت تغییر خواهد کرد.
تقریباً تمام صداهایی که می‌شنویم، از فرمت‌های MP3 و DVD-Audio گرفته تا داده‌هایی که از طریق رادیوی ماهواره‌ای دریافت شود، همگی به یک شکل ضبط و تولید شده‌اند. سال‌هاست که تمام صداهای باکیفیت و بی‌کیفیت اطراف ما به کمک صدای ترکیبی دو کاناله تولید شده‌اند. تکنیکی که بانام استریو (stereo) شناخته می‌شود. این رایج‌ترین روش ضبط صداست، ولی تنها روش نیست. دالبی اتموس چندین سال به شکل نامحسوس در حال گسترش بوده است. فناوری که در آینده باعث می‌شود صدای استریو در مقایسه با آن، مشابه صدای یک کاناله (مثل رادیو) در مقابل صدای استریو باشد!

دالبی اتموس (Dolby Atmos)

ممکن است قبلاً به سینماهایی که به این تکنولوژی مجهز هستند رفته باشید. این فناوری از سال 2012 عرضه شده و شرکت‌های مختلفی به استفاده از آن روی آورده‌اند. این فناوری کاملاً پتانسیل تحول تجربه ما از شنیدن صدا را دارد.
صدای دالبی اتموس یا موسیقی دالبی اتموس به صدا و موسیقی گفته می‌شود که به کمک این فناوری و به شکل سه بعدی ضبط شده است. علاوه بر تفاوت ضبط صدا در این روش، پخش آن هم تفاوت‌های اساسی دارد. مثلاً اینکه دالبی اتموس از نظر تعداد کانال با فناوری حال حاضر،تفاوت زیادی دارد!

تفاوت دالبی اتموس با صدای چندکاناله معمولی

سوراند 7.1 پخش چند کاناله

در حال حاضر ما صدای سه بعدی را به‌صورت پخش صدا از چند نقطه، یا در واقع از چند کانال، تجربه می‌کنیم. چند بلند گو در نقاط مختلف گذاشته می‌شود و بعد صدا از طریق این کانال‌ها (در واقع صرفاً بلند گو)، پخش و ترکیب می‌شود. واقعیت این است که تعداد بلندگوها اهمیت زیادی ندارد. به هر حال صدایی که به‌صورت استریو ضبط شده، اجباراً از طریق دو کانال اصلی هم پخش خواهد شد. بنابراین تمام بلند گو ها یا باید به کانال چپ مرتبط باشند یا کانال راست.
دالبی اتموس ولی، روشی کاملاً متفاوت دارد. اگر بخواهیم با استفاده از همان مفهوم کانال‌ها، دالبی اتموس را با استریو مقایسه کنیم، باید گفت که دالبی می‌تواند تا 128 کانال را پشتیبانی و از طریق 34 اسپیکر مجزا صدا تولید کند. برخی از این اسپیکرها در سقف قرار می‌گیرند که صدا را از بالا به سمت پایین هدایت می‌کنند.
تجربه شنیدن صدایی که به این شکل ضبط و پخش می‌شود کاملاً متفاوت از تجربیات قبلی است. شبیه به گوش دادن به یک صدا با منشاء فیزیکی و کاملاً واقعی. تقریباً صدا را در همه جهات می‌توان شنید. بالا، جلو، پشت، اطراف. فعلاً این روش بیشتر برای فیلم‌ها استفاده می‌شود که جذابیت آن را چندین برابر می‌کند و مردم بیشتری را به سالن‌های سینما می‌کشاند. قطعات موسیقی این فیلم‌ها برای تأثیر گذاری بیشتر به این شکل تولید می‌شوند. اگر این روش به‌اندازه کافی گسترش پیدا کند، احتمالاً شاهد ضبط موسیقی‌های معمولی با این روش هم خواهیم بود.

مشکل پخش صدای دالبی اتموس

تلویزیون‌های نسل جدید از انواع سیستم‌های پخش صدا پشتیبانی می‌کنند. اگر یک سیستم چندکاناله مثل سوراند 7.1 بخرید، می‌توانید بدون مشکل خاصی آن را به تلویزیون وصل کنید و لذت ببرید. ولی همان طور که گفتیم، دالبی اتموس صرفاً پخش صدای دو کاناله از چند اسپیکر نیست. صدای دالبی به‌کلی متفاوت ضبط شده و نیاز به کانال‌های مجزا برای پخش دارد.

صدای سه بعدی واقعی

ویژگی اصلی dobly atmos پخش سه بعدی اجزای مختلف صدا به‌صورت مستقل از هم است. مثل در مورد یک سمفونی، صدای ویولن می‌تواند یک صدای مجزا محسوب شود. بنابراین هر جزء صدا می‌تواند به‌صورت مستقل در فضا حرکت داده شود. مثلاً وقتی به یک موسیقی کلاسیک گوش می‌دهید ممکن است اول صدای ویولن را از جلو بشنوید. ولی با پیش رفتن آهنگ، صدای ویولن از تمام محیط شنیده شود و منشاء فضایی مشخصی نداشته باشد.
بنابراین Dolby Atmos صدای سه بعدی واقعی، با کنترل کامل برای تولید، در اختیار ما قرار می‌دهد. مثل همان کنترل فوق‌العاده‌ای که یک فیلم سه بعدی به ما می‌دهد که از طریق آن می‌توانیم یک تصویر را در تمام فضای سه بعدی کنترل کنیم.

چطور می‌شود به صدای دالبی اتموس گوش داد؟

بهترین راه این است که به یکی از سینماهایی که این ویژگی را دارند بروید. البته فعلاً هیچ کدام از سینماهای ایران به Dolby Atmos مجهز نیستند ولی ساخت یک انیمیشن ایرانی به نام «آخرین داستان» با این فناوری، شاید روزنه امیدی برای ورود آن به ایران باشد.
از طرف دیگر سیستم Dolby Atmos به شکلی نیست که بتوانید یک جا خریداری کنید. هم به دستگاهی که بتواند صدا دالبی پخش کند نیازمندید و هم به نصب بلند گو ها به همان شکل صحیح. به‌علاوه موسیقی یا صدایی که در آن پخش می‌شود در فرمت‌های رایج مثل mp3 و … وجود ندارد! فعلاً فقط دیسک‌های بلوری از اتموس پشتیبانی می‌کنند.
شاید صدابرداری به شیوه Dolby Atmos چندان کم حجم نباشد، ولی در عوض بر روی دستگاه‌های مختلفی قابل پخش است. از باندهای غول‌آسای سینماها گرفته تا هدفون‌های کوچک موبایل، همگی قادر به پخش صدای ضبط شده هستند. هر چند تفاوت کیفیت آن‌ها با آن چه که در پخش صحیح dolby atmos تجربه می‌کنید از زمین تا آسمان است.
اگر با حداقل امکانات بخواهید یک صدای سه بعدی اتموس دالبی بشنوید، سیستم 5.1.2 دالبی اتموس لازم دارید. مشخص است که هر چه تعداد کانال‌هایی که دارید بیشتر باشد، کیفیت صدایی که تجربه می‌کنید هم خاص‌تر خواهد شد. در نهایت اگر فقط از دو کانال استفاده کنید، تفاوت خاصی بین صدای استریوی معمولی و صدای باشکوه Atmos حس نمی‌کنید چون Atmos هیچ راهی برای ارائه جزئیات و دسترسی به فضا، به غیر از همان دو کانالی که در اختیارش گذاشتید، ندارد.

Dolby Atmos برای هدفون

هدفون اساساً به‌صورت دو کاناله درست شده است. یک کانال برای گوش چپ و کانال دیگر برای گوش راست. تقریباً تمام هدفون‌ها به همین صورت هستند. بنابراین هر گوش فقط یک صدای یک کانال گوش می‌دهد. از این نکته ساده می‌توان برای شبیه سازی ساخت یک صدای 360 درجه استفاده کرد. در واقع به‌جای ساخت یک صدای سه بعدی واقعی، می‌توان به‌راحتی مغز را فریب داد. به این روش صدای باینورال (binaural، دو گوشی) گفته می‌شود. Dolby Atmos به همین روش متوسل می‌شود و در نتیجه در هدفون قابل پخش است.
اگر این روش پخش در هدفون را به‌عنوان Dolby Atmos بپذیریم، متوجه خواهیم شد که دالبی در حال حاضر به‌طور گسترده در ویندوز 10، ایکس باکس وان و … استفاده می‌شود. این نوع پخش صدا به‌خصوص در بازی‌ها کاربرد زیادی دارد. مثلاً شبیه سازی صداهایی مثل انفجار، صدای شلیک و … . به این شکل بازیکن صدا را واقعاً در همان جهتی که قرار دارد می‌شنود. از همین روش برای پخش موسیقی هم می‌توان استفاده کرد.
برای تجربه شنیدن دالبی اتموس در هدفون چند چیز نیاز دارید. اول دستگاه پخش (مثلاً گوشی هوشمند، لپ‌تاپ و …)، دوم نرم افزار دکودر Dolby Atmos، سوم فایل صدای دالبی و در نهایت یک جفت هدفون. هر هدفونی استفاده کنید جواب می‌دهد ولی قطعاً هدفون‌های باکیفیت‌تر، تجربه جالب‌تری ایجاد خواهند کرد.

از کجا صدا و آهنگ Dolby Atmos پیدا کنیم؟

در حال حاضر پیدا کردن آهنگی که با این روش ضبط شده باشد اصلاً ساده نیست. هر چند که در آینده نزدیک احتمالاً وضع تغییر می‌کند. بعضی از گروه‌های موسیقی جهانی ضبط صدا با این روش را آغاز کرده‌اند که البته تنظیم آن به شکلی متفاوت انجام خواهد شد. فعلاً فقط به شکل بلوری می‌توان صدای Dolby Atmos را به دست آورد. هنوز هیچ نسخه دیجیتال برای خرید، اجاره یا حتی امتحان کردن، وجود ندارد.

آیا سرویس‌های استریمینگ از دالبی اتموس پشتیبانی می‌کنند؟

فعلاً خیر. ولی در آی او اس 13، اپل پشتیبانی از فرمت را ارائه کرده است. بنابراین می‌توان به تجربه صدای دالبی در سال 2019 امیدوار بود. از طرف دیگر برخی شرکت‌ها مثل نتفلیکس هم صدا برداری با فناوری Dolby Atmos را شروع کرده‌اند. شبکه نتفلیکس تور کنسرت جدید تیلور سوئیفت را به‌صورت دالبی ضبط کرده است. البته اجراهای زنده کمی با ضبط استودیویی اتموس متفاوت هستند. با ضبط به این شیوه، بیننده می‌تواند خودش را بین حضار تصور کند که جذابیت تماشای اجرای زنده را بسیار بیشتر می‌کند.

رقبای دالبی هم دست به کار شده‌اند

مهم‌ترین رقیب دالبی شرکت DTS است. شیوه کار DTS:X شباهت زیادی به دالبی دارد و برای ضبط و پخش موسیقی هم می‌تواند استفاده شود. دستگاه‌هایی می‌توانند دالبی اتموس را بخوانند، توانایی پخش DTS:X را هم دارند و به‌صورت مشابه، موسیقی باید به‌صورت DTS:X ضبط شده باشد. به نظر می‌رسد فعلاً DTS:X شرایط خوبی برای رقابت با اتموس نداشته باشد.
رقیب جدی‌تر دالبی، سونی است. این شرکت در نمایشگاه الکترونیک مصرفی (CES) امسال از تکنولوژی صدای واقعی 360 درجه‌اش (360 Reality Audio) رونمایی کرد. عملکرد این سیستم بسیار خوب بود که هم برای هدفون و هم برای اسپیکر طراحی شده است. سونی فعلاً در ابتدای مسیر است و فاصله زیادی برای شیوه ضبط و پخش با دالبی دارد. ولی سونی یک مزیت بزرگ دارد: امپراتوری پخش موسیقی Sony BMG! بنابراین می‌توان گفت که در آینده نزدیک این دو شرکت وارد رقابت سختی باهم خواهند شد.
امیدوار هستیم رقابت این دو شرکت ما را درگیر یک جنگ فرمت‌های دیگر مثل HD dvd (شرکت توشیبا) در مقابل Blue-ray (شرکت سونی) نکند و در نهایت یک فرمت جهانی و مشخص داشته باشیم.

منبع: digitaltrends.com