از میان تمام تئوری‌های توطئه‌ای که اینترنت را پر کرده است، تئوری زمین مسطح احتمالاً جالب‌ترین آن باشد. از این گذشته، یونانیان باستان شکل سیاره (و حتی محیط آن) را در قرن سوم قبل از میلاد کشف کردند.
اما جامعه‌ای اندک از زمین‌شناسان که در دهه 1950 تأسیس شد و به اصرار بر مسطح بودن زمین اختصاص داشت، ذهنیت مدرنی از طرح زمین مسطح را ایجاد کرد. این باورمندان (در این مقاله قصد داریم تا معتقدان به تئوری زمین مسطح را، باورمندان خطاب کنیم) ادعا می‌کنند که زمین یک دیسک صاف است و شواهدی مبنی بر گرد بودن آن – مثلاً عکس‌هایی که از فضا گرفته شده‌اند – فریبکاری مفصلی است که توسط چندین دولت انجام می‌شود. نظرات در مورد نحوه عملکرد زمین مسطح متفاوت است، و معتقدان نسخه‌های مفصلی از فیزیک و تفاسیر خلاقانه از منظومه شمسی را سرهم می‌کنند تا تئوری‌های خود را ثابت کنند.
هیچکس هنوز نمی‌داند تعداد معتقدان به زمین مسطح چقدر است؟ طبق گزارش مجله اسمیتسونیان که در سال 1956 تأسیس شد، انجمن معتقدان به تئوری زمین مسطح زمانی به 3500 نفر می‌رسید که در حال حاضر تنها بیش از 500 عضو در فهرست خود دارد. اما برخی از باورمندان نمی‌خواهند که عضو این انجمن باشند.
طبق یک مقاله که توسط CNN در سال 2019 منتشر شد، برخی از شرکت‌کنندگان در کنفرانس بین‌المللی زمین مسطح در دالاس در آن سال به خبرگزاری گفتند که این سازمان یک جبهه تحت حمایت دولت است که برای ساخت تئوری زمن تخت طراحی شده است. بعدها انجمن زمین مسطح به این موضوع واکنش نشان داد و به CNN گفت: ما یک نهاد تحت کنترل دولت نیستیم. ما سازمانی از نظریه‌پردازان زمین مسطح هستیم که مدت‌ها قبل عضو گروه FEIC بودیم.
باورمندان به تئوری زمین مسطح چه کسانی هستند؟
از شکاف بین کنفرانس بین‌المللی زمین مسطح و انجمن زمین صاف می‌توان دریافت که باورمندان زمین صاف یک گروه یکپارچه نیستند. رئیس فعلی انجمن زمین مسطح، دانیل شنتون، اهل لندن است که اکنون در هنگ کنگ زندگی می‌کند. رابی دیویدسون، که کنفرانس‌های بین‌المللی سالانه زمین مسطح را سازماندهی می‌کند، یک کانادایی است که از جهان‌بینی کتاب مقدس حمایت می‌کند و با آنچه او «علم‌گرایی» می‌خواند مخالف است.
یک نظرسنجی عمومی در سال 2017 توسط Public Policy Polling نشان داد که تنها 1 درصد از آمریکایی‌ها معتقدند زمین صاف است و 6 درصد دیگر گفتند که نسبت به این تئوری مطمئن نیستند. شواهد بسیار کمی مبنی بر تفاوت در این عقیده بر اساس وابستگی سیاسی وجود داشت. تنها 3.2 درصد از شرکت‌کنندگان شاید تمایلات سیاسی داشتند.
مقاله ای در سال 2018 در کلرادو سان در مورد کنوانسیون زمین مسطح در دنور نشان داد که بسیاری از شرکت‌کنندگان به مجموعه کاملی از تئوری‌های توطئه اعتقاد داشتند، مانند اینکه همه سیاستمداران تنها یک بازیگر هستند و این نیروهای سایه قدرتمند در جهان هستند که آن را کنترل می‌کنند.
باورمندان به تئوری زمین مسطح گاهی اوقات از سوی افراد مشهور تشویق می‌شوند. به عنوان مثال، در 25 ژانویه 2016، خواننده رپ بابی ری سیمونز جونیور (معروف به BoB) آهنگی به نام “Flatline” منتشر کرد که در آن از نیل دگراس تایسون، اخترفیزیکدان، پس از نبرد توییتری این دو بر سر موضوع کروی بودن زمین انتقاد کرد. این خواننده رپ متقاعد شده است که زمین صاف است. یک روز پیش از آن، او در توییتی نوشت: مهم نیست که چقدر در ارتفاع هستید… افق همیشه هم سطح چشم است… ببخشید دانشجویان… من هم نمی‌خواستم باور کنم اما شواهد مرا مجبور کرد. در سال 2018، کایری اروینگ، بازیکن NBA، پس از ایجاد یک جنجال رسانه‌ای که به کروی بودن زمین شک کرده بود، سال 2017 در یک پادکست خبری مجبور شد از مردم و اخترشناسان عذرخواهی کند.
نقشه زمین مسطح
باورمندان به تئوری زمین مسطح حتی نقشه آن را نیز ترسیم کرده‌اند. نظریه پیشرو زمین صاف معتقد است که زمین یک دیسک است که دایره قطب شمال در مرکز آن قرار دارد. قطب جنوب نیز یک دیوار یخی به ارتفاع 150 فوت (45 متر) در اطراف لبه دیسک است. آنها می‌گویند که کارمندان ناسا از این دیوار یخی محافظت می‌کنند تا از بالا رفتن و سقوط افراد از دیسک جلوگیری کنند. (ناتان تامپسون، نظریه‌پرداز توطئه زمین مسطح، با توجه به بدبینی خود نسبت به ناسا، در اواسط ماه مه 2017 به مردی که به گفته او کارمند ناسا در استارباکس است، نزدیک شد. تامپسون، بنیانگذار صفحه رسمی بحث زمین مسطح و گلوب در یوتیوب، ادعا کرد که ثابت می‌کند زمین مسطح است. این که چندین فضانورد پس از انجام ماموریت به طور مشکوکی در اقیانوس غرق شدند تنها یک دروغ است که توسط ناسا مطرح شده است.
علاوه بر این، آنها می‌گویند که گرانش زمین یک توهم است. چراکه اجسام خود به خود به سمت پایین شتاب نمی‌گیرند. در عوض، دیسک زمین با سرعت 32 فوت بر ثانیه به سمت بالا شتاب می‌گیرد که توسط نیروی مرموز به نام انرژی تاریک به سمت بالا هدایت می‌شود. در حال حاضر، در مورد اینکه آیا نظریه نسبیت انیشتین به زمین اجازه می‌دهد تا به طور نامحدود به سمت بالا شتاب بگیرد یا نه، میان باورمندان به تئوری زمین مسطح اختلاف نظر وجود دارد.
زیر این دیسک چه چیزی قرار دارد؟
در مورد آنچه در زیر دیسک زمین نهفته است، هنوز اظهارنظری نشده است. اما اکثر باورمندان معتقدند که از “سنگ” تشکیل شده است.
شایان ذکر است که همه موارد فوق حتی در انجمن زمین صاف کاملاً بحث برانگیز است. دیویدسون در مقاله‌ای در سال 2019 به سی ان ان نوشت: هیچ یک از ما باور نمی‌کنیم که یک شی پرنده معلق در فضا هستیم. او گفت که در کنفرانس‌های بین‌المللی زمین مسطح، این باور رایج‌تر است که فضا اصلاً وجود ندارد و دیسک زمین به صورت ثابت در یک مکان صاف قرار دارد. به گزارش گاردین، یکی از سخنرانان در FEIC 2018 حتی استدلال کرد که زمین نه یک کره است و نه یک دیسک، بلکه به شکل الماس است.
آیا باورمندان به تئوری زمین مسطح فکر می‌کنند که ماه نیز صاف است؟
نظرات باورمندان در مورد ماه متفاوت است. سایت Space.com در این باره گزارش داد که برخی فکر می‌کنند در حالی که زمین مسطح است، ماه و خورشید کروی هستند. در این دیدگاه، چرخه روز و شب زمین با این فرض توضیح داده می‌شود که خورشید و ماه کراتی به ابعاد 32 مایل (51 کیلومتر) هستند که در دایره‌هایی در فاصله 3000 مایلی (4828 کیلومتری) بالای صفحه زمین حرکت می‌کنند. (آنها می‌گویند ستارگان در یک فضای خالی در ارتفاع 3100 مایلی حرکت می‌کنند.) مانند نورافکن‌ها، این کره‌های آسمانی بخش‌های مختلف سیاره را در یک چرخه 24 ساعته روشن می‌کنند. معتقدان به این تئوری بر این باورند که باید یک “ضد ماه” نامرئی نیز وجود داشته باشد که ماه را در طول ماه گرفتگی پنهان کند.
در یوتیوب، ویدئوهایی وجود دارد که به سایه‌ها در تصاویر ماه اشاره می‌کنند و استدلال می‌کنند که ماه شفاف است و بنابراین فقط یک نور است. یکی از سخنرانان کنفرانس زمین مسطح در سال 2018 با حضور یک خبرنگار گاردین، موردی را برای ماه به عنوان یک طرح ارائه کرد.
روش زتتیک (ZETETIC) چیست؟
اگر بر اساس شواهد علمی منصرف کردن باورمندان به تئوری زمین مسطح سخت به نظر می‌رسد، دلیلی برای آن وجود دارد: نظریه‌پردازی زمین مسطح از شیوه‌ای از تفکر به نام «روش زتتیک» ناشی می‌شود. روش زتتیک جایگزینی برای روش علمی است که توسط یک زمین مسطح قرن نوزدهمی توسعه یافته است، که در آن مشاهدات حسی حاکم است.
مایکل ویلمور، معاون ایرلندی انجمن زمین صاف در سال 2017 به Live Science گفت: به طور کلی، این روش تاکید زیادی بر تطبیق تجربه‌گرایی و عقل‌گرایی، و استنتاج‌های منطقی بر اساس داده‌های تجربی دارد.
در نجوم زتتیک، داده‌ها به این نتیجه ختم می‌شوند که زمین در واقع باید صاف باشد. ضد ماه، توطئه ناسا و همه چیزهای دیگر صرفاً توجیهاتی برای چگونگی کارکرد آن در عمل هستند.
جزئیات موجود در نجوم زنتیک
جزئیات موجود در نجوم زنتیک، نظریه باورمندان را آنقدر بی‌معنی می‌سازد که شبیه یک شوخی به نظر برسد، اما بسیاری از حامیان آن واقعاً آن را مدلی قابل قبول‌تر از نجوم نسبت به مدلی که در کتاب‌های درسی یافت می‌شود، می‌دانند.
ویلمور گفت: مسئله اعتقاد و صداقت یکی از مسائلی است که زیاد مطرح می‌شود. اگر بخواهم حدس بزنم، احتمالاً می‌توانم بگویم که حداقل برخی از اعضای ما، جامعه زمین صاف و تئوری زمین مسطح را نوعی تمرین معرفت‌شناختی می‌دانند. احتمالاً عده‌ای هم هستند که فکر می‌کردند داشتن گواهی بر روی دیوارشان به نوعی خنده‌دار است. با این حال، من بسیاری از اعضا را شخصاً می‌شناسم و به اعتقاد آنها کاملاً ایمان دارم.
ویلمور خود را در زمره مؤمنان واقعی به حساب می‌آورد. او گفت: اعتقادات من نتیجه درون‌نگری فلسفی و مجموعه قابل توجهی از داده‌هایی است که شخصا مشاهده کرده‌ام و هنوز در حال جمع آوری آنها هستم.
ویلمور و رئیس انجمن، شنتون، هر دو فکر می‌کنند که شواهد دال بر گرمایش جهانی بسیار قوی و مستند هستند، علیرغم اینکه بسیاری از این شواهد از داده‌های ماهواره‌ای جمع‌آوری‌شده توسط ناسا به دست می‌آیند. آنها همچنین تکامل و سایر اصول اصلی علم را می‌پذیرند. این برخلاف دیویدسون است که با نظریه‌ها و یافته‌های علمی دیگر مانند تکامل که با تفسیر دقیق کتاب مقدس در تضاد هستند، مخالفت می‌کند.
چگونه ثابت کنیم که زمین مسطح نیست؟
علیرغم ادعاهای باورمندان به تئوری زمین مسطح ، راه‌های زیادی برای دانستن اینکه جهان گرد است وجود دارد. یک گزینه شفاف این است که کتابخانه تصویر ناسا را بررسی کنید، که مملو از تصاویر زیبا و منحنی از کره زمین است که از ایستگاه فضایی بین‌المللی گرفته شده است. اگر ناسا همه را فریب می‌دهد، چرا میلیاردها انسان روی کره زمین به این موضوع متعهد هستند.
توجه به عکس‌های ناسا
آیا به ناسا اعتماد ندارید؟ اسپیس دات کام گزارش داد روس‌ها همچنین از زمین گرد عکس‌های زیادی گرفته‌اند. آژانس فضایی ژاپن هم همینطور. چین و چند کشور دیگر نیز در فضا ایستگاه بین‌الملی دارند.
برای باورمندان که متقاعد شده‌اند همه این کشورها تنش‌های سیاسی خود را صرفا در این زمینه کنار گذاشته‌اند تا تئوری زمین کروی را حفظ کنند.
تماشای زمین از بندر
همچنین راه‌های دیگری برای بررسی کروی شکل بودن زمین حتی با چشمان غیرمسلح وجود دارد. یکی از ساده‌ترین راه‌ها رفتن به بندر و تماشای حرکت کشتی هاست. همانطور که یک کشتی در افق ناپدید می‌شود، ابتدا قسمت انتهایی کشتی و سپس انتهای آن به تدریج محو می‌شوند.
مراجعه به کتاب‌های نجوم یونانیان باستان
همچنین می‌توانید به کتاب‌های نجوم یونانیان باستان مراجعه کنید. فیلسوفان هلنیستی باستان بر اساس چند مشاهدات دریافتند که جهان باید به شکل کره باشد. یکی از این مشاهدات این بود که تعداد ستارگان در نیمکره شمالی و جنوبی یکسان نیستند: از نیمه‌های مخالف زمین، شما به وضوح به قسمت‌های مختلف فضا نگاه می‌کنید. دیگری این بود که سایه زمین روی سطح ماه در هنگام ماه گرفتگی به شکل منحنی است.
یونانی‌ها حتی متوجه شدند که چگونه می‌توانند محیط تقریبی زمین را بدون ابزاری جذاب‌تر از چوب و نور خورشید محاسبه کنند. اراتوستن یکی از فیلسوفان یونانی با اندازه‌گیری زاویه سایه‌ای که خورشید در یک زمان و روز در دو شهر با فاصله‌ی مشخص از هم می‌اندازد، توانست محاسبه کند که محیط سیاره بین 24000 تا حدود 29000 مایل (38600 و 46670 کیلومتر) است. همین واقعیت که زاویه خورشید در نقاط مختلف سیاره متفاوت است نشان می‌دهد که همه ما روی یک سیاره کروی شکل زندگی می‌کنیم.
تئوری توطئه از دیدگاه روانشناسی
هر چند که سیستم اعتقادی باورمندان به تئوری زمین مسطح غیرقابل تصور و عجیب به نظر می‌رسد، اما کارشناسان و روانشناسان را شگفت زده نمی‌کند. کارن داگلاس، روان‌شناس دانشگاه کنت در بریتانیا که روانشناسی تئوری‌های توطئه را مطالعه می‌کند، می‌گوید که باورهای معتقدان به تئوری زمین صاف با عقاید دیگر نظریه‌پردازان توطئه که او مطالعه کرده است، همخوانی دارد.
داگلاس به لایو ساینس گفت: به نظر من این افراد به طور کلی معتقدند که زمین مسطح است. من چیزی نمی‌بینم که به نظر برسد آنها این ایده را صرفا به هر دلیل دیگری مطرح کنند.
او گفت که همه تئوری‌های توطئه یک محور اساسی دارند: آنها یک نظریه جایگزین در مورد یک موضوع یا رویداد مهم ارائه می‌کنند و توضیحی (اغلب) مبهم برای اینکه چرا کسی آن نسخه «واقعی» وقایع را پنهان می‌کند، می‌سازند. او گفت: یکی از مهمترین نکات جذاب این است که آنها یک رویداد بزرگ را اغلب بدون پرداختن به جزئیات توضیح می‌دهند. به طور خلاصه، بسیاری از مستندات باورمندان مبهم هستند.
روش مطمئنی که در آن نظریه‌پردازان توطئه را به داستان خود پایبند می‌سازد، جذابیت خاصی است که به آن داستان می‌بخشند. به هر حال، باورمندان به تئوری زمین مسطح نسبت به عقاید خود بسیار تعصبی هستند (احتمالاً به این دلیل که بقیه ما احساس می کنیم چیزی برای اثبات نداریم). اگر با یک دیدگاهی که در اقلیت قرار دارد، روبرو هستید که به روشی هوشمندانه و به ظاهر آگاهانه مطرح شده است، احتمالا به یک دلیل به کروی بودن زمین شک کنید. آن هم این که باورمندان به چنین تئوری‌هایی هرگز از عقاید خود عقب‌نشینی نمی‌کنند و به مخالفان خود هیچ اهمیتی نمی‌دهند که همین امر می‌تواند روی ذهن بشر بسیار تأثیرگذار باشد.
و در پایان …
در مطالعه‌ای که به صورت آنلاین در 5 مارس 2014 در مجله آمریکایی علوم سیاسی منتشر شد، اریک الیور و تام وود، دانشمندان علوم سیاسی در دانشگاه شیکاگو، دریافتند که حدود نیمی از آمریکایی‌ها حداقل یک نظریه توطئه را تأیید می‌کنند. الیور به لایو ساینس گفت: «بسیاری از مردم مایلند بسیاری از ایده‌ها را باور کنند که مستقیماً با روایت فرهنگی غالب در تضاد است. او می‌گوید که باور توطئه‌آمیز از تمایل انسان به درک نیروهای نادیده در کار ناشی می‌شود که به عنوان تفکر جادویی شناخته می‌شود.
با این حال، باورمندان به تئوری زمین مسطح به طور کامل در این تصویر کلی جا نمی‌گیرند. چراکه اکثر نظریه‌پردازان، تئوری‌های توطئه بسیاری را اتخاذ می کنند، حتی آنهایی که با یکدیگر در تضاد هستند. در همین حال، باورمندان تنها به شکل زمین شک دارند. الیور در ایمیلی نوشت: اگر آنها مانند دیگر نظریه‌پردازان توطئه بودند، باید به تفکر جادویی زیادی مانند اعتقاد به بشقاب پرنده ها، ESP، ارواح شیطان یا سایر نیروهای غیبی و عمدی تمایل داشته باشند. بنابراین، به نظر نمی‌رسد که به آنها اعتقادی داشته باشند؛ زیرا اگر اینطور بود باورمندان را نسبت به اکثر آمریکایی‌هایی که به تئوری‌های توطئه اعتقاد دارند بسیار غیرعادی می‌کرد.
ممنونیم که با روکیدا همراه بودید.
