اورکلاک کردن به سخت‌افزار کامپیوتر امکان می‌دهد با سرعتی بیشتر از آنچه تولیدکننده در نظر گرفته، کار کند. هر پردازنده‌ای چه سی‌پی‌یو و چه جی‌پی‌یو یک سرعت تنظیم شده توسط کارخانه دارد. این سرعت ضریبی از سرعت کلاک است که به صورت فرکانس و برحسب هرتز اندازه گیری می‌شود. سرعت پردازنده از طریق نرم‌افزاری به اسم بایاس کنترل می‌شود که در پردازنده‌های امروزی این سرعت بین 2 تا 5 گیگاهرتز است.
گر چه ممکن است مجبور کردن کامپیوتری قدیمی یا ارزان قیمت به کار با حداکثر سرعت ممکن راهکار خوبی به نظر برسد اما برای کاربرانی که در این زمینه تجربه و مهارت کافی ندارند، ممکن است این کار مشکل آفرین شود.
اگر شما هم قصد اورکلاک کردن را دارید، نکات و توصیه‌های زیر را در نظر داشته باشید.
چگونه اورکلاک کردن را فعال کنیم؟
قبل از هر کاری بررسی کنید که آیا امکان اورکلاک کردن پردازنده شما وجود دارد یا خیر. برای انجام این کار بعد از مشخص کردن مدل پردازنده، آن را در سایت تولیدکننده جستجو و مشخصات آن را بررسی کنید.
بعد از آن مطمئن شوید که سیستم تمیز و بدون گرد و خاک است چون گرد و خاک باعث ایجاد مشکلاتی مثل داغ شدن بیش از حد و افت کارایی می‌شود.
وقتی مطمئن شدید که امکان اورکلاک کردن را دارید، به روش‌های مختلف می‌توانید آن را انجام دهید از جمله بایاس یا نرم‌افزارهای مخصوص تولید شده توسط شرکت‌هایی مثل اینتل و AMD.
اگر از روش بایاس استفاده می‌کنید و سرعت بوت شدن سیستم شما بیش از حد زیاد است ممکن است تشخیص زمان فشردن کلید برای ورود به بایاس کار سختی باشد. در این مواقع می‌توانید از روش زیر استفاده کنید.
- در ویندوز 10 به منوی تنظیمات بروید.
- به مسیر Update & Security> Recovery> Advanced Startup> Restart Now بروید.
- پس از ری استارت شدن سیستم یک منوی بوت مخصوص مشاهده می‌کنید.
- Troubleshoot> Advanced Options> UEFI Firmware Settings> Confirm Restart را انتخاب کنید.
- حالا بایاس باز می‌شود.
- به بخش CPU از بایاس بروید و گزینه Processor Settings، Overclocking یا OC را انتخاب کنید.
در ویندوز 11 هم مراحل به همین صورت است اما Recovery در منوی System قرار دارد.
در بایاس یا نرم‌افزار اورکلاک دو گزینه مهم دارید: CPU Multiplier و CPU Voltage.
CPU Multiplier کلاک مجازی است که پردازنده شما با آن همگام می‌شود. در حالت پیش فرض این عدد احتمالاً 100 مگاهرتز است. با قرار دادن این رقم روی 200 مگاهرتز، فرایند بوت تکمیل شده و اورکلاک شروع می‌شود. وقتی از پایداری عملکرد سیستم مطمئن شدید می‌توانید این رقم را 100 واحد دیگر افزایش دهید. در این فرایند مراقب دمای سیستم باشید و اگر از 80 درجه سانتیگراد بیشتر شد، بهتر است سرعت را به قبل برگردانده یا به فکر تعویض فن باشید.
معایب اورکلاک کردن
هر چقدر سیستمی با سرعت بیشتری کار کند، مصرف برق آن بیشتر می‌شود. اگر مصرف برق سیستم به بیشتر از یک حد مشخص برسد ممکن است وارد حالت failsafe شده و سیستم خاموش شود. قبل از اورکلاک کردن مشخصات مصرف برق سیستم و ولتاژ منبع تغذیه را بررسی کنید.
همچنین در این شرایط پردازنده انرژی مصرفی تولید کرده و سریع تر داغ می‌شود. در بلند مدت ممکن است این شرایط باعث افت کارایی یا کرش کردن سیستم شود. در بدترین حالت ممکن است قطعات سیستم برای همیشه دچار مشکل شوند پس مدیریت گرما اهمیت زیادی در اورکلاک کردن دارد. اگر اورکلاک کردن برای شما مهم است حتماً به فکر تهیه یک فن سریع تر یا بزرگتر و یا یک سیستم خنک کننده مایع باشید.
پردازنده‌ها هم مثل هر سیستمی در معرض قوانین ترمودینامیک قرار دارند. مصرف برق و تولید گرمای این دستگاه‌ها نسبت به سرعت آنها رشدی بیشتر از حالت خطی دارد. در فرکانس‌های بالا پردازنده به شرایطی موسوم به power wall برخورد می‌کند که در آن بازده عملکرد از نقطه مفید بودن عبور می‌کند. به همین دلیل در سال‌های اخیر تولیدکنندگان تراشه تأکید کمتری بر سرعت کلاک دارند و در عوض بیشتر متمرکز بر تولید پردازنده‌های چند هسته ای هستند که نسبت به مدل‌های تک هسته ای کارایی بسیار بیشتری دارند.
سیاست‌های هر شرکت در زمینه اورکلاک
در سال‌های اخیر اینتل و AMD به نوعی اورکلاک کردن را به رسمیت شناخته و با عرضه منابع و نرم‌افزارهایی مخصوص سعی دارند این فرایند را راحت تر کنند.
به گفته Bennett Benson مدیر روابط عمومی فنی اینتل این شرکت محصولات آنلاک شده مخصوصی برای کاربرانی که به دنبال اورکلاک کردن هستند عرضه کرده که امکان تنظیم توان، ولتاژ، تعداد هسته‌ها، تنظیمات حافظه و سایر مقادیر کلیدی سیستم را فراهم می‌کنند. اما به گفته او تغییر دادن ولتاژ و یا فرکانس محصول به محدوده ای خارج از آنچه توسط اینتل توصیه شده می‌تواند باعث نقض شرایط گارانتی و افت ثبات، امنیت، کارایی و عمر پردازنده شود.
گارانتی اینتل که اورکلاک کردن را هم پوشش می‌داد در ماه مارس 2021 متوقف شد.
در سایت AMD هم به ریسک اورکلاک کردن اشاره شده و اینکه کار کردن پردازنده در مرزی فراتر از مشخصات تعیین شده باعث نقض گارانتی محصول می‌شود.
به عبارت دیگر بعید است که در صورت ایجاد آسیب در اثر اورکلاک کردن شرکت‌ها محصول را برای شما تعویض کنند.
آیا باید هر پردازنده‌ای را اورکلاک کنیم؟
پیش از هر گونه اقدامی برای اورکلاک کردن، عملکرد سیستم را در تسک منیجر تحت نظر بگیرید و بررسی کنید که سیستم احتمالاً در چه بخش‌هایی دچار کمبود است. اگر دائماً رم سیستم مشغول است، احتمالاً یک آپگرید رم ساده مشکل شما را بهتر از اورکلاک کردن رم یا پردازنده حل می‌کند. اگر پردازنده تحت استفاده‌های معمولی دائماً به حداکثر ظرفیت می‌رسد، در این صورت احتمالاً بهترین کار خرید یک پردازنده جدید است. افزایش کارایی در اثر اورکلاک کردن نسبت به نصب پردازنده ای با چند هسته بیشتر ناچیز است اما از طرفی این کار با هزینه کمتر قابل انجام است.
