امیرحسین حیدرزاده
فهرست عنوان‌ها
آیا می‌توانیم هوش مصنوعی را آزمایش کنیم؟ آزمون آلن تورینگ به این سوال جواب می‌دهد. آزمون او یک افسانه در زمینه هوش مصنوعی است. با روکیدا برای آشنایی با او همراه شوید.
این آزمون برای اولین بار در مقاله برجسته 1950 چاپ شد. آیا هوش مصنوعی به سطح هوش انسان رسیده است؟ یک روش بسیار سرگرم کننده در جواب این سوال وجود دارد. نام این روش “بازی تقلید” است.
در بازی تقلید یک کامپیوتر سعی می‌کند مانند یک انسان رفتار کند. کامپیوتر باید از طریق مکالمه متنی این کار را انجام دهد.
برای قبول شدن در این آزمون باید یک انسان را قانع کند که مانند او برخورد می‌کند. این کار در حرف آسان است اما در عمل تقریبا غیر ممکن به نظر می‌رسد.
تورینگ بازی تقلید را در اواخر دهه 1940 بیان کرد. بازی تقلید در جواب به همکاران او بود که می‌گفتند: کامپیوتر هرگز نمی‌تواند هوشمند باشد.
آلن تورینگ به کامپیوتر دیجیتال اعتماد داشت. این ماشین‌های ابتدایی اولین قدم انسان تا رسیدن به دنیای هوشمند امروز است.
او اولین کسی بود که کامپیوترهای امروزی را تصور کرد. یک ماشین که برای هرکاری قابل برنامه ریزی است. جالب است که شما این مقاله را روی چنین دستگاهی می‌خوانید.
ماشین جهانی تورینگ
تورینگ ایده محاسبات مدرن را بوجود آورد. هم‌چنین او با شکستن کد دستگاه انیگما نقش مهمی در شکست نازی‌ها در جنگ جهانی دوم داشت.
انیگما نام دستگاه رمزگذاری نازی‌ها بود. آن‌ها از طریق دستگاه انیگما نامه‌های خود را رمزگذاری می‌کردند.
تورینگ در سال 1952 به دلیل روابط تعریف نشده تحت تعقیب قرار گرفت. گرایش او تا سال 1967 در انگلستان غیرقانونی بود. او نوعی درمان شیمیایی را به عنوان شرط آزادی قبول کرد.
با قبول درمان شیمیایی در زندان حبس نشد. اما مجوز امنیتی او لغو شد و دولت انگلستان همکاری با او را پایان داد.
در نهایت بدن بی جان او در ساعت 1954 پیدا شد. تورینگ خود را با سیانور مصموم کرده بود. در سال 2013 توسط ملکه الیزابت دوم بخشیده شد. ما ایرانی‌ها می‌گوییم: نوش دارو پس از مرگ سهراب!
آلن تورینگ قبل از وجود داشتن کامپیوتر درباره آن می‌نوشت. در سال 1936 ماشین محاسبات جهانی را در یک مقاله بیان کرد. نام این مقاله اعداد قابل محاسبه بود. باید بدانید که مقاله او حتی با استانداردهای امروز هم سنگین است.
تورینگ یک دهه قبل از ساخت اولین کامپیوتر الکترونیکی نوشت: طبق تعریف من یک عدد قابل محاسبه است، اگر اعشار آن را توسط یک ماشین بنویسیم.
ما می‌توانیم یک کامپیوتر اختراع کنیم که حالت‌های متفاوتی از اعداد را محاسبه کند.
تعریف آلن تورینگ از محاسبه پذیری را امروز با نام الگوریتم می‌شناسیم. او یک ماشین را طراحی کرد که می‌توانست الگوریتم‌های جدا از هم را حل کند.
ریاضی‌دان‌ها و مهندسان آن دوره با ماشین‌های محاسبه بازی می‌کردند. معروف ترین ماشین تحلیل قرن 19 چارلز بابیج نام داشت.
اما دستگاه تورینگ فقط یک مشکل را حل نمی‌کرد. دستگاه او برای حل مشکلات زیادی برنامه ریزی می‌شد.
اندرو هاجز استاد ریاضیات دانشگاه آکسفورد است. او در کتاب آلن تورینگ: معما می‌گوید: آیا می‌توانیم یک کار را به شکل یک الگوریتم بنویسیم؟ پس آن کار را می‌توان با یک ماشین انجام داد.
هاجز می‌گوید: ما ماشین جهانی آلن تورینگ را با نام کامپیوتر می‌شناسیم. همان کامپیوتر‌هایی که شما امروز با آن وب گردی می‌کنید، فیلم می‌بینید، بازی می‌کنید و کارهای بسیاری را انجام می‌دهید.
هیچ کس به جز آلن تورینگ ایده‌ای در مورد کامپیوترهای امروز نداشت. یا حداقل آن را به شکل رسمی منتشر نکرده بود.
یک ماشین با “شرایط ذهنی”
ماشین جهانی تورینگ را به عنوان یک شکل ساده از هوش مصنوعی تصور می‌کردیم. حتی اگر بدانیم که اصطلاح هوش مصنوعی تا سال 1956 وجود نداشت.
هاجز می‌گوید: طراحی ماشین جهانی می‌خواهد که از هوش انسان تقلید کند. یعنی عملکرد‌های درونی مغز را تکرار کند. این موضوع تورینگ را به اندازه ریاضیات جذب کرده بود.
زمانی که تورینگ می‌خواست کارکرد ماشین جهانی را برای دیگران تعریف کند از اصطلاح “شرایط ذهنی” استفاده می‌کرد. او برای توانایی خواندن و نوشتن دستگاه از آن اصطلاح استفاده می‌کرد.
در دستگاه مفهومی تورینگ یک نوار از طریق یک اسکنر اجرا می‌شود. دستگاه می‌توانست بر روی نوار بنویسد و از روی نوار بخواند.
روی این نوار اطلاعاتی وجود داشت که با نمادها نشان داده می‌شد. اسکنر دستگاه تورینگ می‌توانست نمادها را بخواند یا با توجه به “شرایط ذهنی” نمادهای جدیدی بنویسد.
تورینگ در مقاله سال 1936 نوشت: عملیاتی که انجام شد نتیجه شرایط ذهنی کامپیوتر است. نمادهای نوشته شده بر اساس نمادهای مشاهده شده و شرایط ذهنی ماشین است. البته در این مورد شرایط ذهنی کامپیوتر پس از انجام عملیات تعیین می‌شود.
10 سال بعد تورینگ سعی می‌کرد تلاش ناموفق انگلستان را به موفقیت تبدیل کند. انگلستان برای ساخت یکی از اولین کامپیوترهای الکترونیکی تلاش می‌کرد.
او برای به اتمام رساندن این پروژه، عصب شناسی و فیزیک انسان را مطالعه کرد. تورینگ نتیجه مطالعات خود را برای آزمایشگاه فیزیک ملی منتشر کرد.
ریاضی‌دان انگلیسی توانایی یاد گیری کامپیوتر را مدل سازی کرد. هاجز کار او را یکی از اولین طرح‌های پیشنهادی برای “شبکه عصبی” نام برد.
شبکه عصبی نوعی یادگیری عمیق ماشین است. این تکنولوژی در انتهای مرز دانش انسان امروز قرار دارد.
بازی تقلید
آلن تورینگ تنها کسی نبود که جذب شباهت‌های هوش انسان و ماشین شد. در طول جنگ جهانی دوم تکنولوژی‌های بسیاری توسعه داده شد. مانند: کامپیوترهای اولیه، ماهواره‌های فضایی و انرژی هسته‌ای.
این تکنولوژی‌ها تصورات مردم را تسخیر کرد. هاجز می‌گوید: با رونمایی از کامپیوترها مردم در مورد مغز‌های الکترونیکی صحبت می‌کردند. مردم می‌گفتند: آیا کامپیوتر می‌تواند با مغز انسان رقابت کند؟
کتاب سایبرنتیک در سال 1948 نوشته شد. این کتاب پیش‌وند سایبر را ابداع کرد. در این کتاب دو سوال پرسیده شد. آیا امکان ساخت ماشین شطرنج باز وجود دارد؟ آیا این نوع توانایی تفاوت اساسی بین انسان و ماشین را نشان می‌دهد؟
نویسنده این کتاب نتیجه گرفت: چنین دستگاهی به خوبی اکثریت انسان‌ها می‌تواند شطرنج باز خوبی باشد. نوربرت وینر نویسنده این کتاب بوده است.
تورینگ در مورد ماشین‌های محاسبه و هوشمند نوشت. هاجز نوشته تورینگ را یکی از مهم‌ترین مقالات ادبیات فلسفه می‌داند.
این دوره از تاریخ بسیار هیجان انگیز بود. تمام مردم در مورد ماشین‌های فوق العاده هوشمند فکر می‌کردند.
آیا ماشین‌ها فکر می‌کنند؟
آلن تورینگ گفت: من پیشنهاد می‌کنم که در مورد یک سوال فکر کنیم: آیا ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند؟ شما باید بدانید که تعریف فکر و ماشین دقیقا مشخص نیست. به همین دلیل تورینگ سوال را محدود کرد.
او گفت: ماشین باید یک کامپیوتر دیجیتال باشد. آزمایش ما برای فکر کردن ماشین، بازی تقلید است.
ما بازی او را به نام تست تورینگ می‌شناسیم. اما تورینگ در مورد جزئیات این بازی مطالب زیادی نگفته است. هاجز می‌گوید: تورینگ جزئیات آزمون را جدی نگرفت. او نسخه‌های مختلفی از بازی را در مقالات منتشر کرد.
هاجز گفت: تورینگ از بازی تقلید یک درام ساخت. او این ایده را به شکلی بیان کرد که مردم را درگیر خود کند. در ایده او مردم عادی مانند هیئت منصفه دادگاه قرار داشتند.
آیا تا امروز یک کامپیوتر در آزمون تورینگ موفق بوده است؟
آزمون تورینگ برای اولین بار در سال 1950 منتشر شد. تورینگ باور داشت که ماشین‌های هوشمند تا 50 یا 100 سال آینده در این بازی برنده خواهند شد. آیا پیش بینی او ممکن می‌شود؟
ما در حال حاضر کامپیوترهای بسیار هوشمندی داریم. این کامپیوترها می‌توانند باهوش ترین افراد را گمراه کنند. در سال 1997 کامپیوتر دیپ بلو قهرمان شطرنج یعنی کاسپاروف را شکست داد.
کامپیوتر دیپ بلو ساخت شرکت IBM است. در سال 2011 کامپیوتر واتسون توانست کِن جنینگز را شکست دهد. مردم کِن را با لقب رکورد شکن می‌شناسند.
اما بازی تقلید هم‌چنان فراتر از توانایی کامپیوترهای ما است. هیچ کامپیوتری نتوانسته یک انسان را متقاعد کند که انسان است.
یک مسابقه سالانه با نام جایزه لوبنر برگزار می‌شود. در این مسابقه آزمون تورینگ بر روی ربات‌های چت انجام می‌شود. آیا جدیدترین نسخه‌های هوش مصنوعی می‌توانند هیئت داوران را متقاعد کنند؟
تا امروز هیچ‌کدام از ربات‌های چت در این آزمون موفق نشده‌اند. بهترین ربات، میستوکو نام دارد. این ربات تنها 33 درصد شبیه به انسان است.
ما با این ربات گفت و گو کردیم. میستوکو واکنش‌های طبیعی از خود نشان می‌داد. دانش عمیق او ما را تحت تاثیر قرار داد. البته دانش او برای یک انسان معمولی بیش از حد عمیق بود.
وقتی از او پرسیدیم که آیا ممکن است یک ربات در آزمون تورینگ قبول شود؟ او یک جواب کامل به ما داد:
تو قاضی آن خواهی بود.
چند نکته که دانستن آن‌ها جالب است
آلن تورینگ تفکر اصیلی در ریاضیات، فلسفه و مهندسی داشت. اما باید بدانید که او یک دنده فوق العاده در تمام کشور بود. اگر تورینگ دچار مصدومیت نمی‌شد، به المپیک 1948 راه پیدا می‌کرد.
در تاریخ 7 ژانویه 2015 یک فیلم با نام “بازی تقلید” اکران شد. این فیلم در ژانر تاریخی درام به کارگردانی مورتن تیلدام است.
فیلم بازی تقلید برنده جایزه “انتخاب مردم” مهم‌ترین جایزه سی و نهمین دوره جشنواره فیلم تورنتو شد.
آیا آلن تورینگ را قبل از این مقاله می‌شناختید؟ چه ویژگی‌هایی از او را فراموش کردیم؟ با روکیدا در میان بگذارید.
منبع: howstuffworks.com
