احتمالاً شما هم تا بحال شنیدید که یک نرم‌افزار خاص در نسخه بتا قرار دارد یا اینکه فلان قابلیت در مرحله بتا است. تست بتا نقش مهمی در رسیدن نرم‌افزارها به مرحله بتا و کاربرپسند شدن آنها دارد. در این مطلب با روش طی شدن این فرایند آشنا می‌شوید.
اطمینان از درست کار کردن نرم‌افزارها
تست بتا به فرایند تست کردن نسخه منتشر نشده یک نرم‌افزار خاص برای گروه خاصی از مخاطبان آن گفته می‌شود. این فرایند جزء آخرین مراحل چرخه حیات توسعه نرم‌افزار است و معمولاً پیش از انتشار نسخه نهایی انجام می‌شود. در تست بتا بسیار مهم است که محیط تست تا حد امکان به شرایط استفاده از نرم‌افزار در دنیای واقعی شباهت داشته باشد. بنابراین اگر شخصی مثلاً یک پردازشگر کلمه را تست بتا می‌کند، باید از آن برای ایجاد همان داکیومنت‌های همیشگی استفاده کند.
تست بتا مخصوص نرم‌افزارهای کاملاً جدید نیست. توسعه دهندگان از این تست برای ارزیابی جدیدترین نسخه‌های یک نرم‌افزار استفاده می‌کنند تا مطمئن شوند که وقتی آپدیت برای کاربران نهایی منتشر می‌شود، این نسخه عملکرد باثبات و پایداری داشته باشد. معمولاً تست بتا باعث دریافت بازخوردهای ارزشمندی از سمت کاربران می‌شود که به رفع خطا، بهبود عملکرد و کارایی کمک می‌کنند. می‌توان این بازخوردها را به صورت خودکار با استفاده از گزارش‌های خرابی و آمارهای داخلی به دست آورد یا به صورت دستی و از طریق نظرسنجی و مصاحبه. تیم نرم‌افزار می‌تواند از این اطلاعات برای حل کردن مشکلات، تغییر دادن رفتار نرم‌افزار و برنامه ریزی برای نسخه‌های آینده استفاده کند.
خود فرایند تست به میزان زیادی بستگی به نوع نرم‌افزار دارد. اگر مخاطبان نرم‌افزار مورد نظر یک گروه نسبتاً کوچک باشند، ممکن است یک سازمان تصمیم به کمک گرفتن از یک آژانس تست بتا بگیرد تا از یک مجموعه کاربر بالقوه برای محک زدن نرم‌افزار استفاده کند. از طرفی اگر مخاطبان مورد پیش بینی یک اپلیکیشن میلیون‌ها نفر باشند، در این صورت ممکن است شرکت تصمیم به اجرای تست بتای عمومی بگیرد.
تست بتای عمومی
برای بعضی از نرم‌افزارها از تست بتای عمومی استفاده می‌شود که در آن یک گروه مخاطب انتخاب می‌شوند تا قبل از انتشار نهایی نرم‌افزار از آن استفاده کنند. مثلاً ممکن است گوگل پلی تصمیم به اجرای تست بتا برای اپلیکیشن‌هایی مثل گوگل کروم بگیرد. اپل هم برای سیستم عامل‌های مختلف خودش مثل iOS، macOS و watchOS تست دسترسی بتا را انجام می‌دهد.
گرچه معمولاً نسخه بتا معایبی دارد مثل بی ثباتی یا خطای نرم‌افزاری اما با استفاده از نسخه بتا می‌توانید زودتر از دیگران به بعضی امکانات دسترسی پیدا کنید. مثلاً وقتی نسخه بتای ویندوز 11 چند ماه پیش از انتشار نسخه نهایی منتشر شد، یک زیرمجموعه از کاربران ویندوز در این طرح ثبت نام کرده و به منوی جدید، امکانات پیمایشی و طراحی کلی این سیستم عامل دسترسی پیدا کردند.
بعضی از شرکت‌ها پیش از انتشار امکانات جدید برای همه کاربران، آنها را برای یک زیرمجموعه از کاربران خودشان منتشر می‌کنند. مثلاً اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی مثل فیسبوک و اینستاگرام معمولاً اول آیتم‌های جدید منو یا طرح‌های جدید را برای یک مجموعه نمونه از کاربران منتشر می‌کنند. بعضی از این امکانات در نهایت به نسخه اصلی می‌رسند و بعضی دیگر به دلیل بازخورد منفی از رسیدن به این مرحله باز می‌مانند.
آلفا، بتا و گاما
ممکن است با اصطلاحاتی مثل تست آلفا و تست گاما هم برخورد کرده باشید. گرچه فرایند کار از نظر اینکه همگی یکسری تست پیش از انتشار نسخه نهایی هستند به یک شکل است اما از جهات مختلف با هم تفاوت دارند. در ادامه خلاصه‌ای از فرایند کلی این تست‌ها را مشاهده می‌کنید:
- تست آلفا: این مرحله معمولاً در یک محیط آزمایشگاهی و با یک زیرمجموعه از کارمندان شرکت انجام می‌شود نه کاربران.
- تست بتا: این تست روی یک زیرمجموعه نمونه از مخاطبان مورد نظر انجام می‌شود و تا حد ممکن تجربیات کاربری واقعی را شبیه سازی می‌کند.
- تست گاما: این تست درست قبل از انتشار نرم‌افزار انجام می‌شود. این تست کمیاب تر است و تقریباً از رده خارج شده است.
در حوزه توسعه نرم‌افزار، یک نوع تست دیگر به اسم “تست پذیرش کاربر” هم وجود دارد. این تست زمانی انجام می‌شود که به جای کل مخاطبان یک مشتری خاص را در بر می‌گیرد. معمولاً این تست به جای دریافت بازخورد و نظر درباره نرم‌افزار، برای تکمیل کردن یک تراکنش انجام می‌شود و با اعلام پذیرش نرم‌افزار توسط کاربر مورد نظر به پایان می‌رسد.
چه نرم‌افزارهایی تست بتا می‌شوند؟
تست بتا محدود به اپلیکیشن‌های موبایلی و کامپیوتری و سیستم عامل‌ها نیست. می‌توان برای سخت‌افزارها هم تست بتا انجام داد. خیلی از شرکت‌ها قبل از عرضه گوشی یا کنسول‌های جدید اول آنها را برای کاربران تست کننده منتشر می‌کنند. این کاربران برای یک بازه زمانی مشخص از این محصولات استفاده کرده و نظرشان را برای تولیدکننده ارسال می‌کنند.
همچنین این تست‌ها برای بازی‌های ویدیویی هم انجام می‌شوند که در آنها پلیرها برای امتحان کردن تجربیات کاربری پیش از انتشار نسخه نهایی بازی‌ها، از نسخه پیش نمایش استفاده می‌کنند. این تغییرات شامل تغییرات مهم مثل امکانات کاملاً جدید، مأموریت‌ها و نقشه‌ها و همچنین تغییرات کوچکتر می‌شوند مثل آنهایی که بر تعادل بازیکن در بازی تأثیرگذار هستند. معمولاً شرکت‌ها از عکس العمل کاربران – در بازی و شبکه‌های اجتماعی – برای ارزیابی اینکه بین نسخه بتا و عمومی چه تغییراتی باید انجام شود، استفاده می‌کنند.
تست بتا فقط مختص فعالیت‌های مرتبط با کامپیوتر نیست. امروزه می‌توان هر چیزی را پیش از انتشار نسخه نهایی تست بتا کرد. حتی پروژه‌های هنری مثل کتاب‌ها هم خواننده‌های بتا دارند که پیش از انتشار کل متن را مطالعه کرده و درباره آن نظر می‌دهند.
