سمیرا گلکار
فهرست عنوان‌ها
معمولاً شهرها و خانه‌های هوشمند آینده همیشه به صورت مکان‌هایی تصور می‌شوند که پر از صفحات لمسی، دستیارهای هوشمند قابل کنترل با صدا و ربات‌هایی هستند که نیازهای ما را از قبل و حتی بدون اینکه بپرسیم پیش بینی می‌کنند. متأسفانه این تصاویر و تبلیغات همیشه هم واقعیت را نشان نمی‌دهند و مشخص نمی‌کنند که دنیای آینده ما واقعاً تحت کنترل چه کسانی خواهد بود. در این مطلب سعی داریم بررسی کنیم که اینترنت اشیاء چه زمانی قابل اطمینان می‌شود؟
خیلی از این تصاویر یا ویدیوها آدم‌های معمولی مثل ما و شما را به عنوان چهره‌های اصلی در این دنیای آینده نشان می‌دهند اما در اصل این شرکت‌های اداره کننده سرویس‌ها و شبکه‌ها در پشت صحنه هستند که کنترل همه چیز را در اختیار دارند و مدت‌ها طول می‌کشد تا بتوانیم به این سیستم‌ها اعتماد کنیم و امنیت و جان خودمان را در اختیار آنها قرار دهیم.
دردسرهای تگزاس
مشکلی که اخیراً برای مالکان ترموستات‌های هوشمند در شهر تگزاس رخ داد اتفاق کاملاً جدیدی نبود اما تعداد افرادی که این حادثه بر آنها تأثیرگذاشت یکی از مشکلات فعلی اینترنت اشیاء را نشان داد به خصوص در حوزه لوازم خانگی هوشمند و حتی خودروهای هوشمند. این اتفاق باعث شد که در یک روز بسیار گرم، ترموستات هوشمند بعضی از خانه‌های این شهر به طور خودجوش افزایش دمای شدیدی پیدا کند. در نهایت مشخص شد که بعضی از شرکت‌های حوزه انرژی یا ارائه دهندگان خدماتی که از جانب آنها کار می‌کنند، از راه دور و بدون اطلاع دادن به مالکان این ترموستات‌ها را دستکاری کنند.
نکته مهم این است که اقدام این شرکت‌ها قانونی محسوب می‌شد. کاربرانی که تحت تأثیر این حادثه قرار گرفته بودند بدون آگاهی کامل و در ازای پیشنهادهایی مثل تخفیف خدمات یا شرکت در قرعه کشی موافقت کرده بودند که این شرکت‌ها ترموستات خانه آنها را از راه دور تحت کنترل داشته باشد. آنطور که گزارش‌ها اثبات کردند، اکثر مالکان از جزئیات این طرح مطلع نبودند و بعداً از شنیدن اینکه در چه طرحی شرکت کرده اند شگفت زده شدند.
درست بودن یا نبود استراتژی افزایش دمای ترموستات یک مسئله کاملاً متفاوت است. اگر هدف نهایی کاهش فشار بر روی شبکه انرژی بود، افزایش دمای ترموستات باعث افزیش استفاده از لوازم خنک کننده و دستگاه‌های دیگر می‌شد و نتیجه عکس داشت. واقعیت این است که این شرکت‌ها توان و قدرت لازم برای تأثیرگذاری بر زندگی مردم از جنبه‌هایی که خود آنها انتظار ندارند را دارند.
راحتی، نه کنترل
تردیدی نیست که سرورها و دستگاه‌های اینترنت اشیاء به راحت تر شدن زندگی افراد کمک می‌کنند. این تجهیزات باعث ساده تر شدن اموری می‌شوند که اغلب پیچیده به نظر می‌رسند و فرایندهایی را که باید برای رسیدن به یک هدف بارها آنها را تکرار کنیم، به صورت خودکار انجام می‌دهند. این ابزارها وقت کاربران را آزاد می‌کنند تا به کارهای مهم تری بپردازند مثل وقت گذراندن با خانواده و دوستان یا حتی رسیدگی به خودشان.
اما به لطف وجود اینترنت اشیاء، کارهایی که این دستگاه‌ها و سیستم‌ها برای ما انجام می‌دهند، به صورت جادویی محو نمی‌شوند. کاری که آنها انجام می‌دهند، انتقال کار به محلی دیگر و قرار دادن کنترل دستگاه یا سیستم در اختیار شخصی دیگر است. اینکه نیازی نیست شما کلید برق را خاموش و روشن کنید به این معنا نیست که شخص دیگری قابلیت انجام این کار را ندارد. خیلی از مواقع این شخص دیگر ارائه دهنده خدمات یا یک دستیار هوشمند است که در نهایت تحت مالکیت و کنترل یک شرکت خاص قرار دارد.
در مجموع، راحتی که اینترنت اشیاء برای ما فراهم می‌کند به قیمت قرار دادن کنترل بخشی از زندگی خودمان در اختیار دیگران ایجاد می‌شود. این موضوع به خودی خود بد نیست و ما هر روز این کار را انجام می‌دهیم. بعضی از ما منشی‌هایی داریم که کارهای ما را انجام می‌دهند یا به آشپزها اعتماد می‌کنیم که برای ما غذا بپزند. همچنین به شرکت‌های انرژی اعتماد می‌کنیم که برق مورد نیاز منازل ما را به صورت شبانه روزی تأمین کنند. به همین ترتیب به شرکت‌هایی مثل گوگل، نست، هانی ول و امثال آنها اعتماد می‌کنیم که بعضی از جزئیات خانه مان را برای ما مدیریت کنند. مشکل وقتی ایجاد می‌شود که این اعتماد نابجا است یا در بعضی از مواقع ناآگاهانه به دیگران اعتماد می‌کنیم.
دستگاه‌های هوشمند و انسان‌های نه چندان هوشمند
دستگاه‌های هوشمند و شبکه‌هایی که بر آنها حاکمیت می‌کنند فناوری‌های شگفت انگیزی هستند اما این واقعیت باز هم باعث حذف انسان‌ها از این فرایند نمی‌شود. هر لحظه امکان بروز مشکل در هر بخشی از این زنجیره وجود دارد و متأسفانه اصلاح خطاهای انسانی نسبت به خطاهای فنی سخت تر است.
از طرفی، ثابت شده که انسان‌ها تمایل زیادی به نادیده گرفتن جزئیات دارند. آنچه که باعث شگفتی اهالی تگزاس شد این بود که تازه متوجه شدند شرکت‌های تأمین کننده انرژی امکان دستکاری ترموستات هوشمند آنها را از را دور دارند. احتمالاً اگر از قبل باخبر بودند که هنگام ثبت نام به این شرکت‌ها و همکارانشان اجازه داده اند که چنین کاری را انجام دهند، تا این حد تعجب نمی‌کردند.
همچنین نمی‌توان از این واقعیت فرار کرد که همیشه شرکت‌هایی هستند که سعی در سوء استفاده از آسیب پذیری‌های انسانی دارند. حتی شرکت‌هایی که وعده دادند هیچ کار بدی انجام نمی‌دهند، همیشه هم به قولشان عمل نکرده اند. البته هنگام استفاده از محصولات یا خدمات یک شرکت باید کمی اعتماد وجود داشته باشد اما کاربران باید هنگام ثبت نام در یک سرویس یا خرید هر چیزی به خصوص کالاهایی که به اینترنت متصل شده و از طریق اینترنت کنترل می‌شوند، دقت زیادی داشته باشند.
نقطه‌ای که امنیت از آن شروع می‌شود
حرف ما این نیست که محصولات اینترنت اشیاء بد هستند. در واقع آینده ما را همین فناوری‌ها رقم می‌زنند. از خانه‌های هوشمند گرفته تا ساختمان‌های هوشمند، خیابان‌های هوشمند و شهرهای هوشمند ما به تدریج اما حتماً به سمت آینده به هم پیوسته حرکت می‌کنیم. در نتیجه لازم است برای استفاده از محصولات هوشمند، عادت‌ها و طرزتفکر بهتر و هوشمندانه تری را در خود پرورش دهیم.
تجهیزات اینترنت اشیاء شکل و فرم‌ها و قابلیت‌های مختلفی دارند و بعضی از آنها برای کار کردن نیازی به اتصال به یک سرور راه دور ندارند. دستگاه‌هایی که امکان اتصال به یک شبکه محلی را دارند یا می‌توانند داده‌ها را روی شبکه‌های ابری که شما انتخاب می‌کنید، ذخیره کنند وجود داشته و خواهند داشت. شاید این تجهیزات گران تر باشند اما اطمینان خاطری که ایجاد می‌کنند ارزش این هزینه‌ها را دارد.
همیشه وقتی عضو یک سرویس شده یا محصولی را خریداری می‌کنید، شرایط ذکر شده و آنچه که قبول و امضاء می‌کنید را با دقت بخوانید. بهتر است همه جزئیات نوشته شده در داکیومنت‌های “شرایط استفاده از خدمات” را با دقت مطالعه کنید اما گاهی اوقات یک جستجوی اینترنتی ساده برای انجام این کار کفایت می‌کند و کمک گرفتن از بخش پشتیبانی و تلاش‌هایی که شرکت‌ها را ملزم به ارائه چنین توضیحاتی به زبانی ساده و قابل درک می‌کنند، حرکات مثبتی هستند.
صحبت‌های پایانی
همیشه وقتی کنترل بخشی از زندگی خودمان را در اختیار دیگران قرار می‌دهیم بحث میزان کنترل و قدرت مطرح می‌شود. این حرکت مستلزم واگذار کردن کنترل کامل زندگی خودمان به دیگران نیست و حفظ این کنترل در دست خود ما کار چندان سختی نیست به خصوص با دقت داشتن درباره اینکه چه بخش‌هایی از زندگی خودمان را به دیگران واگذار می‌کنیم.
گاهی اوقات همین که مطلع باشیم کنترل بخشی از زندگی خودمان را در اختیار این شرکت‌ها و نهادها قرار می‌دهیم کفایت می‌کند. آینده ما را دنیای هوشمند رقم می‌زند اما باید کسب و کارهای هوشمندی هم داشته باشیم که بر آنچه انجام می‌دهند و پیامدهای آن کاملاً واقف باشند.
