سمیرا گلکار

DeFi مخفف decentralized finance به معنای اقتصاد غیرمتمرکز است که البته به آن اقتصاد باز یا آزاد هم گفته می‌شود. DeFi یک سیستم اقتصادی است که واسطه ای در آن وجود ندارد. مثل بیشتر امور مرتبط با وب ۳، دیفای هم یک چشم انداز آرمان گرایانه برای سیستم اقتصادی است که بدون نیاز به وجود یک مرجع مرکزی کار می‌کند. در این سیستم تراکنش‌ها توسط قراردادهای هوشمند و سایر فناوری‌های نظیر به نظیر اجرا می‌شوند که مهم ترین آنها بلاک‌چین است.

اقتصاد متمرکز و اقتصاد غیرمتمرکز

همانطور که مشخص است، اقتصاد غیرمتمرکز بر خلاف اقتصاد متمرکز است که در حال حاضر ما و اکثر افراد با چنین سیستمی کار می‌کنیم. مثلاً اگر قصد آنلاین را داشته باشید، بانک و درگاه نقش واسطه ای بین شما و فروشنده را بازی می‌کنند.

در اقتصاد غیرمتمرکز شما به جای کارت بانکی از یک نوع ارز دیجیتال استفاده می‌کنید و به این ترتیب واسطه‌ها و کارمزد دریافتی آنها حذف می‌شود. اما کاربردهای DeFi می‌تواند بسیار فراتر از پرداخت هزینه خدمات و سرویس‌های آنلاین باشد و قصد حذف کامل بانک‌ها از این معادله را دارد.

یک نمونه از این مسئله وام‌های بانکی هستند؛ در حال حاضر برای دریافت وام باید به بانک مراجعه کرده و مراحل مشخصی را طی کنید. در DeFi، کافیست که با یک نفر در اینترنت بر سر اجرای معامله به توافق برسید و شرایط را در یک قرارداد هوشمند تنظیم کنید تا همه چیز به صورت خودکار و آنطور که مشخص کرده اید انجام شود. در واقع به جای کار کردن با یک بانک یا مؤسسه مالی، به صورت مستقیم با طرف مقابل قرارداد می‌بندید.

دیفای چگونه کار می‌کند؟

دیفای بر پایه چند محصول کار می‌کند که مهم ترین آنها قراردادهای هوشمند و ارزهای دیجیتال هستند. در این سیستم به جای کار کردن با کوین‌های بسیار پرنوسان – مثل بیت‌کوین – بیشتر از کوین‌های باثباتی مثل Dai یا تتر استفاده می‌شود. معمولاً قیمت این ارزهای دیجیتال به یک ارز فیات واقعی (اغلب دلار آمریکا) پیوند می‌خورد و نوسان شدید بیت‌کوین را ندارد.

قراردادهای هوشمند هم جزء امکانات جدید و جالب توجه این سیستم هستند. البته اصطلاح قرارداد کمی گمراه کننده است چون این قراردادها مثل قراردادهای دنیای واقعی نیستند بلکه یکسری اپلیکیشن غیرمتمرکز یا به اختصار dAPP هستند که روی بلاک‌چین (معمولاً بلاک‌چین اتریوم) مستقر می‌شوند و به صورت خودکار فعال یا اجرا می‌شوند.

شرایط اجرای این قراردادها کاملاً ساده است مثلاً می‌توان آنها را طوری تنظیم کرد که یک مبلغ مشخص را در ابتدای هر ماه جابجا کنند. لازم به ذکر است که چون تراکنش‌های بلاک‌چین قابل فسخ نیستند، نمی توان پس از تنظیم قرارداد آن را تغییر داد. مثلاً اگر قرار است ابتدای هر ماه ۱۰۰ تتر به یک حساب خاص منتقل شود، این عملیات همیشه اجرا می‌شود مگر اینکه شما و طرف مقابل، قرارداد را تغییر دهید.

مشکلات دیفای

ایده حذف واسطه‌هایی مثل بانک‌ها از سیستم اقتصادی برای افرادی که تا به امروز کارمزدهای زیادی به بانک‌ها پرداخت کرده اند یا اینکه برای کارهای بانکی مثل وام گرفتن مراحل اداری زیادی را پشت سر گذاشته اند خیلی خوب به نظر می‌رسد. اما این سیستم هم بدون مشکل نیست.

یکی از مشکلات این سیستم وابستگی شدید به ارزهای دیجیتال است. این ارزها ذاتاً پرنوسان هستند حتی کوین‌های باثبات چون خیلی از آنها هم نوسان شدید را تجربه می‌کنند هر چند نه به اندازه بیت‌کوین. این موضوع در زمینه پرداخت و دریافت وام اهمیت زیادی دارد.

مسئله بعدی مربوط به قراردادهای هوشمند است. گرچه این قراردادها مزایای زیادی دارند اما در سیستم معمولی اگر قراردادی با شخصی داشته باشید و مثلاً یک مبلغ مشخص را به او قرض بدهید و طرف مقابل، این مبلغ را طبق قرارداد به شما پس ندهد، می‌توانید در دادگاه علیه او شکایت کنید اما در دنیای ارزهای دیجیتال و قراردادهای هوشمند چنین چیزی ممکن نیست.

علاوه بر این کلاهبرداری‌های مختلفی در این بازار وجود دارد که نباید از آنها غافل شد.

با این حال دیفای هم مثل کل دنیای کریپتو برای افرادی که علاقمند به ریسک کردن هستند، امکانات بسیار زیاد و جذابی دارد.

سال ۲۰۲۱ برای دنیای کریپتو سال پر ماجرایی بود اما در مجموع روند صعودی بازار ارزهای دیجیتال ادامه داشت و میلیون‌ها نفر سرمایه گذاری در این صنعت رو به رونق را انتخاب کردند. اما با افزایش این شور و اشتیاق، مثل همیشه عده ای سودجو به دنبال سرقت دارایی کاربران بودند. چنین اتفاقی چندین بار در سال ۲۰۲۱ رخ داد و منجر به سرقت بیش از ۱۴ میلیارد دلار از سرمایه کاربران شد.

با ما همراه باشید تا با بزرگترین اتفاقات این سال آشنا شوید.

۱. کلاهبرداری اسکویید کوین

پس از موفقیت خیره کننده سریال اسکویید گیم در سال ۲۰۲۱، یک ارز دیجیتال جدید به اسم اسکویید کوین با الهام از این بازی ساخته شده و روانه بازار شد. علاقه شدید ایجاد شده نسبت به این سریال محبوب نت فلیکس باعث شد که خیلی‌ها به سمت این کوین جذب شوند و تصور کنند که این کوین واقعاً توسط دست اندرکاران سریال اسکویید گیم ساخته شده است.

این کوین به سبک کوین‌های «بازی و درآمدزایی» طراحی شده بود که در این سیستم، کاربران می‌توانند توکن‌های خاصی را خریداری کرده و از آنها در بازی‌ها استفاده کنند تا کوین بیشتر و سود بیشتری کسب کنند. این انگیزه سرگرمی به همراه محبوبیت چشمگیر سریال اسکویید گیم، باعث جلب توجه شدید کاربران به اسکویید کوین شد. ظرف کمتر از دو هفته ارزش اسکویید کوین از ۰.۰۵ دلار به بیش از ۲۸۰۰ دلار رسید.

اما متأسفانه خیلی زود مشخص شد که این ارز دیجیتال از همان ابتدای کار یک کلاهبرداری راگ پول بوده و طراحان آن با ۳.۴ میلیارد دلار سرمایه کاربران فرار کرده اند. تا امروز هنوز هیچ فرد یا گروهی برای این کلاهبرداری بازداشت نشده است.

۲. جعل هویت ایلان ماسک

همه ما از تأثیر چشمگیر ایلان ماسک بر دنیای کریپتو اطلاع داریم. قبلاً هم تنها یک توئیت ایلان ماسک باعث ریزش بازار شده و خیلی‌ها منتظر توصیه‌های او هستند. به همین دلیل جای تعجب نیست که بعضی کلاهبرداران به دنبال جعل هویت و سوء استفاده از نام او باشند.

در این تکنیک مجرمان سایبری یک اکانت شبیه به اکانت ماسک در توئیتر ایجاد می‌کنند و همه اطلاعات از جمله عکس پروفایل و بیوی او را کپی کرده و از نام کاربری بسیار شبیه به نام کاربری اکانت اصلی ماسک استفاده می‌کنند. سپس از این اکانت برای درج تبلیغ و کامنت در سایر پروفایل‌های محبوب و تبلیغ لینک‌های مختلف استفاده می‌کنند.

معمولاً این لینک‌ها مربوط به طرح‌های جمع آوری کمک یا سرمایه گذاری تقلبی هستند که به افراد وعده می‌دهند با واریز ارز دیجیتال به یک حساب خاص، کوین‌های آنها چند برابر می‌شود. تا به امروز این افراد موفق به جمع آوری صدها هزار دلار شده اند.

۳. کلاهبرداری سرمایه گذار Africrypt

کلاهبرداری‌های مربوط به سرمایه گذاری دهه‌ها قبل از اختراع اینترنت یا ارزهای دیجیتال وجود داشتند اما موفق شدند به بازار کریپتو راه پیدا کنند چون همیشه در این بازار عده ای آماده سرمایه گذاری هستند.

در سال ۲۰۱۹ دو برادر آفریقایی به نام‌های Ameer و Raees Cajee پروژه Africrypt را طراحی کردند. این پلتفرم سرمایه گذاری در عرض مدت کوتاهی موفق به جذب مبالغ هنگفتی از سمت سرمایه گذاران بیت کوین شد. این دو برادر وعده بازده قابل توجه را به سرمایه گذاران داده بودند. اما این وعده‌ها محقق نشدند و مشخص شد که این پروژه هم یک طرح کلاهبرداری پونزی است.

در سال ۲۰۲۱ این دو برادر با بیش از ۳.۶ میلیارد دلار بیت‌کوین غیب شدند و یکی از بزرگترین جرایم مربوط به کریپتو را رقم زدند. مقامات آفریقای جنوبی همچنان در حال تحقیق درباره این موضوع و تلاش برای پیدا کردن این دو برادر هستند.

۴. راگ پول NFT

احتمالاً شما هم ماجراهای فروش بعضی توکن‌های تعویض ناپذیر به ارزش ده‌ها میلیون دلار را شنیده اید. این آثار هنری دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین امروزه بسیار محبوب شده اند و مجرمان سایبری هم به دنبال سوء استفاده از این محبوبیت هستند.

کلاهبرداری‌های NFT بسیار رایج هستند اما بعضی از آنها بیشتر از بقیه جلب توجه می‌کنند. یکی از این کلاهبرداری‌ها راگ پول Evolved Apes بود که در پاییز ۲۰۲۱ زمانی که توسعه دهندگان پروژه با ۲.۷ میلیون دلار سرمایه کاربران ناپدید شدند، خبرساز شد.

بنیانگذاران این پروژه به کاربران وعده بازی داده بودند کهمی‌توانند با قرار دادن توکن‌های تعویض ناپذیر خودشان در آن بازی، شانس برنده شدن اتریوم را کسب کنند. اما توسعه دهندگان بازی پس از فروش NFTهای بازی، ۷۹۸ اتری که قرار بود برای توسعه بازی استفاده شود را برداشت کرده و فرار کردند. هنوز هویت این توسعه دهندگان و کارهایی که با این مبلغ انجام دادند مشخص نیست.