شاید هیچ‌وقت فکر نمی‌کردیم نشانه‌های ابتدایی حیات، خیلی پیش‌تر از شکل‌گیری سیارات و حتی ستاره‌ها، در دل فضا شکل بگیرد. اما حالا ستاره‌شناسان با تلسکوپ ALMA در بیابان آتاکاما، توانسته‌اند مولکول‌های شیمیایی بسیار پیچیده‌ای را در اطراف ستاره‌ای جوان به نام V883 Orionis پیدا کنند که می‌تواند بخشی از داستان آغاز حیات را توضیح دهد.
در اطراف این ستاره، دیسکی از غبار و گاز وجود دارد که دانشمندان اسمش را «دیسک پیش‌سیاره‌ای» گذاشته‌اند. در دورترین بخش این دیسک، سرما آن‌قدر زیاد است که گازها به شکل یخ منجمد شده‌اند. همین‌جا، ترکیباتی مثل اتیلن گلیکول و گلیکولونیتریل – که از پیش‌نیازهای ساخت پروتئین‌ها و حتی DNA هستند – درون یخ پنهان شده‌اند. اما وقتی ستاره شروع به تابیدن می‌کند، گرمای ناگهانی باعث می‌شود این یخ آب شود و این مولکول‌ها وارد فضا شوند. به لطف همین اتفاق، ستاره‌شناسان برای اولین بار موفق شدند این مولکول‌ها را در یک دیسک ستاره‌ای جوان شناسایی کنند.
سفر مولکول‌های آلی از دل فضا تا شکل‌گیری سیارات
تا همین چند وقت پیش، خیلی از دانشمندان فکر می‌کردند انرژی بالای ستاره‌های در حال تولد، تمام مولکول‌های آلی پیچیده را از بین می‌برد و دوباره باید همه چیز از صفر در دیسک سیاره‌ای ساخته شود. اما یافته‌های جدید نشان می‌دهد بسیاری از این ترکیبات، از همان مرحله ابرهای بین‌ستاره‌ای باقی می‌ماند و به دیسک‌های جوان منتقل می‌شود و حتی در همین مرحله، ساخت ترکیبات جدید هم ادامه دارد.
این کشف یک پیام مهم دارد: شاید مواد اولیه‌ای که به شکل‌گیری زندگی کمک می‌کنند، فقط مخصوص منظومه شمسی یا سیاره ما نباشند؛ بلکه در سراسر کهکشان و کنار هر ستاره‌ای که سیاره‌ها شکل می‌گیرند، پیدا شوند.
شیمی پنهان در دل یخ و راز بقا در گرمای ستاره
تشکیل این مولکول‌ها معمولا در شرایط بسیار سرد و روی ذرات یخ اتفاق می‌افتد. ترکیباتی مثل اتیلن گلیکول در این محیط‌ها مخفی می‌شوند و تا زمانی که گرمایی ناگهانی نرسد، نشانه‌ای از آن‌ها دیده نمی‌شود. درست مثل وقتی که یک دنباله‌دار به خورشید نزدیک می‌شود و بخار حاصل از یخ آن را به یک دم بلند و زیبا تبدیل می‌کند، همین فرایند در دیسک‌های ستاره‌ای هم رخ می‌دهد و به دانشمندان فرصت می‌دهد اثر این مولکول‌ها را با ابزارهای دقیق رادیویی شناسایی کنند.
با وجود هیجان این کشف، هنوز سوال‌های زیادی بی‌پاسخ مانده است. شاید داده‌های با کیفیت بالاتر یا نگاه به طول موج‌های دیگر، رازهای بیشتری از این ترکیبات شیمیایی را برای ما روشن کند. بعضی از این مولکول‌ها در طیف‌های رادیویی پنهان هستند و شاید نیاز باشد ستاره‌شناسان سراغ ابزارهای قدرتمندتری بروند.
آنچه روشن است، این است که جهان ما پر است از مواد اولیه زندگی و هر چه بیشتر پیش می‌رویم، می‌بینیم که مسیر شکل‌گیری حیات، فراتر از منظومه ما و حتی سیارات دیگر است. شاید روزی برسد که بفهمیم، بذرهای حیات در کهکشان بسیار بیشتر از آن چیزی است که فکر می‌کردیم و شاید زندگی در جاهای دیگری هم منتظر کشف شدن باشد.
این کشف، فقط بخشی از یک داستان بزرگ‌تر است. داستانی که هنوز پایانش را نمی‌دانیم، اما قطعا راه‌های تازه‌ای برای فهمیدن منشأ زندگی پیش روی ما قرار می‌دهد.
