آیا رویای رایانه‌ی دستی برای بازی، با از راه رسیدن استیم دک به حقیقت خواهد پیوست؟

استیم دِک (Steam Deck) اولین دستگاهی نیست که با رویای رایانه‌ی دستی مخصوص بازی متولد شده است؛ اما با پشتیبانی استیم، به نظر می‌رسد بالاخره رویای رایانه‌ی قابل حمل برای گیمرها به حقیقت تبدیل خواهد شد. استودیوی Valve پیش از این نیز با ساخت دسته‌ی بازی استیم و استیم لینک وارد بازار سخت‌افزارهای مخصوص رایانه‌های شخصی شده بود و حتی یکی از بهترین هدست‌های واقعیت مجازی را هم به بازار فرستاد. فروشگاه بازی استیم هم نیازی به معرفی ندارد و با اختلاف بسیار زیادی، همچنان بزرگ‌ترین پلتفرم برای بازی‌های رایانه‌‌های شخصی است. اما استیم دک رویایی فراتر از همه‌ی آن‌ها خواهد بود.

استیم دک : ریشه‌ها

اما Valve پیش از همه‌ی این‌ها، یک استودیوی بازی و نرم‌افزار است که بارها در گذشته همه را با نوآوری‌های خود شگفت‌زده کرده است. مجموعه‌ی نیمه-عمر (Half-Life) در کنار دیگر شاهکارهایی مانند «دوس اِکس» و «سیستم شاک» نه‌تنها روایت را در بازی‌های تیراندازی اول شخص تغییر داد؛ بلکه با قسمت دوم خود در سال ۲۰۰۴، استانداردهای تازه‌ای برای گرافیک و فیزیک در موتورهای بازی‌سازی ارایه کرد که همچنان الهام‌بخش بازی‌سازان در استودیوهای دیگر هستند. گرچه طرفداران همچنان منتظر قسمت تازه‌ای در این مجموعه هستند، اما سازندگان در Valve، تلاش کردند تا تمام آن‌چه را که برای یک بازی در سبک واقعیت مجازی لازم است با «نیمه‌-عمر: آلیکس» (Half-Life: Alyx) نشان دهند و بار دیگر استاندارهای تازه‌ای را به نام خود ثبت کنند.

برای آخرین بازی خالقان نیمه-عمر باید یک رایانه‌ی قدرتمند و یکی از هدست‌های واقعیت مجازی بازار را داشته باشید اما حماسه‌ی Valve و دستاوردهای‌اش وارد دنیای تازه‌ای شده‌اند که می‌تواند بازار سخت‌افزارهای رایانه‌های شخصی را دگرگون کند. استیم دِک، رایانه‌ی دستی و قابل حمل Valve که در روزهای ساکت بعد از نمایشگاه E3 توجه همه را به خود جلب کرده، قرار است نینتندو سوییچِ رایانه‌های شخصی باشد و پلتفرم تازه‌ای خلق کند.

استیم دِک در کنار مشخصات سخت‌افزاری و کاربرد ویژه‌اش، پشتیبانی بزرگ‌ترین کتابخانه‌ی بازی‌های PC را هم از اولین روز به ارمغان خواهد آورد. خالقان استیم دک گرچه آن را برای بازی طراحی و بهینه کرده‌اند، اما تنها یک نمایشگر، ماوس و یک صفحه‌کلید استاندارد نیاز خواهید داشت تا از آن به عنوان یک رایانه‌ی رومیزی و ثابت استفاده کنید. راستی اگر همه‌ی این‌ها کافی نیست باید بدانید که استیم دک نه‌تنها محدود به فروشگاه استیم نیست؛ بلکه به راحتی می‌توانید از فروشگاه‌های دیگر مانند اِپیک هم بازی بخرید یا همان ابتدا یک نسخه از ویندوز را نصب کنید!

استیم دک : طراحی

مقایسه‌ی استیم دک با نینتندو سوییچ کار درستی نیست؛ چرا که رویکرد و فلسفه‌ی ساخت هرکدام بسیار با یکدیگر متفاوت‌اند. سوییچ یک کنسول دستی است که همزمان می‌توانید از آن به عنوان یک کنسول خانگی هم استفاده کنید. در این حالت باید نینتندو سوییچ را روی پایه‌ی مخصوص‌اش بگذارید و از خروجی 1080p آن روی نمایشگر یا تلویزیون بزرگ خود لذت ببرید. گرچه استیم دک هم قرار است یک پایه‌ی مخصوص داشته باشد که توسط Valve تولید می‌شود، اما همین ابتدا هم می‌توانید از پایه‌های ساخته‌شده برمبنای USB Type-C استفاده کنید. این پایه‌ها می‌توانند انواع خروجی‌های استاندارد مورد نیازتان را  فراهم کنند. استیم دک در این حالت هیچ فرقی با یک رایانه‌ی ثابت ندارد و حتی برای خروجی 4K هم بهینه شده است.

فروش میلیونی سوییچ باعث شده تا پورت اختصاصی بازی‌هایی مانند «دوم: اِترنال» (Doom Eternal) هم برای‌اش آماده شود. اما کسی کنسول نسل حاضر نینتندو را برای دوم، اسکایریم یا نسخه‌‌ای از کنترل (Control) که با پردازش ابری اجرا می‌شود تهیه نمی‌کند. در واقع امکانات جذاب سوییچ و بازی‌های شاهکار نینتندو مهم‌ترین انگیزه برای تهیه‌ی آن هستند. اما برای این‌که بتوانید امکانات و ویژگی‌های استیم دک را حداقل در بخش طراحی و ساخت درک کنید، بهتر است آن را با نینتندو سوییچ مقایسه کنیم.

استیم دک یک صفحه‌ی لمسی هفت اینچی از جنس LCD با وضوح تصویر ۸۰۰×۱۲۸۰ خواهد داشت که می‌تواند نور صفحه را با توجه به محیط تغییر دهد. نینتندو مدتی است که از صفحه‌ی ۷ اینچی از جنس OLED رونمایی کرده است که همچون صفحه‌ی LCD نسخه‌ی قدیمی‌ سوییچ، با وضوح ۷۲۰×۱۲۸۰ ساخته شده است. استیم دک با این‌که در اندازه‌ی صفحه با نینتندو سوییچِ جدید هم‌خوانی دارد، اما زمانی که نوبت به اندازه و محل قرار گرفتن دکمه‌ها برسد، بسیار متفاوت است.

اگر سوییچ را در حالت دستی امتحان کرده باشید حتما متوجه وزن بسیار کم آن شده‌اید. سوییچ همراه با دو دسته‌ی اطراف‌اش ۳۹۹ گرم و بدون آن‌ها در حالتی که تنها نقش نمایشگر را داشته باشد، تنها ۳۹۹ گرم وزن دارد. همین اول باید این‌ نکته را در نظر بگیرید که استیم دک یک دستگاه کاملا یکپارچه است و نمی‌توانید مانند سوییچ دسته‌ها یا بخش دیگری را از آن جدا کنید. استیم دک تقریبا حدود ۶۶۹ گرم وزن دارد و با توجه به مشخصاتی که در ادامه از آن‌ها خواهیم گفت چندان سنگین به نظر نمی‌رسد. با حدود ۳۰ سانت هم در مقایسه با سوییچ بسیار بزرگ‌تر است.

محل قرار گرفتن آنالوگ‌ها در امتداد یک خط، شباهت فراوانی به قالب دسته‌ی Wii U دارد و چینش دکمه‌های اصلی و حتی جهت‌ها برای هر کسی که اهل بازی باشد کاملا آشناست. اما دو قسمت لمسی در پایین هر یک از آنالوگ‌ها در دو طرف دستگاه، اولین تفاوت بزرگ آن با هر یک از کنسول‌های دستی پیش از خود است. افزون بر این‌که از این قسمت می‌توانید به عنوان ماوس در بازی‌ها استفاده کنید، امکان نسبت دادن هر یک از ورودی‌های مورد نیازتان در بازی‌های مختلف نیز فراهم شده‌اند. ترکیب این صفحه‌ی لمسی با کمک گرفتن از چرخش‌نمای (ژیروسکوپ) خود دستگاه، نویدبخش یکی از دقیق‌ترین کنترل‌های ممکن در میان رایانه‌های شخصی است. این ترکیب که کاملا به خلاقیت خودتان بستگی داد می‌تواند درست در لحظه‌ی آخر باعث نشانه‌گیری دقیق‌تر یا حرکت روان‌تر دوربین در صحنه باشد.

در کنار ورودی‌های آشنای R و L در قسمت جلو، چهار ورودی دیگر هم در پشت دستگاه قرار گرفته‌اند که درست مانند دسته‌های حرفه‌ای بازی طراحی شده‌اند. در نهایت در کنار ورودی‌های پیش‌فرض بازی‌ها، هر طور بخواهید می‌توانید کارکرد دکمه‌ها را تغییر دهید. گرچه طول بیش‌تر استیم دک در مقایسه با کنسول‌های دستی دیگر همچنان تردیدهایی را در مورد راحتی آن ایجاد کرده، اما در تمام پیش‌نمایش‌ها از قول کسانی که از نزدیک با آن کار کرده‌اند مشکل یا محدودیت خاصی گزارش نشده است. گرچه برای سنجش این ویژگی باید تا نسخه‌ی نهایی و رسیدن آن به دست گیمرها صبر کرد. اما تمام این اطلاعات بدون در نظر گرفتن توانایی استیم دک در اجرای بازی‌های نسل حاضر هیچ اهمیتی برای گیمرها ندارد.

استیم دک : سیستم عامل و توان پردازشی

سیستم عامل استیم دک ویرایش سوم از SteamOS خواهد بود که بر مبنای لینوکس نوشته شده است. به گفته‌ی Valve، سیستم عامل جدید از ابتدا با هدف اجرای بازی‌ها نوشته شده است و از این نظر کاملا بهینه است. در این ویرایش افزون بر تمام ویژگی‌ها مانند گفت‌وگوی آنلاین، اعلان‌ها، امکان ذخیره‌ی بازی‌ها به صورت آنلاین و فروشگاه استیم، لایه‌‌ای به نام پروتون (Proton) گنجانده شده است که وظیفه‌ی سازگاری بازی‌ها با استیم دک را بر عهده دارد. گرچه استیم دک و رایانه‌های شخصی ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند اما نسخه‌ی متفاوتی از بازی‌های استیم برای اجرا مورد نیاز است. اما با وجود پروتون، دیگر نیازی نیست که سازندگان یک پورت جدید را برای استیم دک آماده کنند. در نهایت کافی است تا تنها با نام کاربری خود وارد استیم شوید و از تمام امکانات داشبورد دستگاه استفاده کنید.

قلب پردازش استیم دک با همکاری AMD ساخته شده است و در این APU، یک پردازشگر چهار هسته‌ای بر مبنای فناوری Zen 2 و یک پردازشگر گرافیکی بر مبنای فناوری جدید RDNA 2 قرار گرفته‌اند. فناوری پردازشگر گرافیکی AMD در استیم دک همان فناوری‌است که با توان و قدرت بیش‌تر در کنسول‌های پلی‌استیشن۵ و سری X و S از ایکس‌باکس استفاده شده است. پس این واحد پردازشگر گرافیکی حداقل روی کاغذ امکان استفاده از Ray Tracing را هم دارد.

اگر پیگیر فناوری‌های گرافیکی روز باشید به خوبی با تاثیر حافظه‌ی رم در کارایی معماری RDNA 2 آشنا هستید. به همین دلیل وجود ۱۶ گیگابایت حافظه‌ی رم از جنس LPDDR5 در استیم دک، به پردازشگر اجازه می‌دهد تا از تمام توان خود استفاده کند. به نظر می‌رسد سرعت متغیر آن هم برای مدیریت مصرف باتری در نظر گرفته شده باشد. این پردازشگر قدرتمند با فناوری RDNA 2، حداقل با یک گیگاهرتز و حداکثر ۶/۱ گیگاهرتز، سرعت مورد نیاز دستگاه را با توان ۶/۱ ترافلاپ تامین خواهد کرد. با وجود چنین قدرتی، اولین دغدغه‌ی هر کسی آن است که تا چند ساعت می‌توان با استیم دک بازی کرد؟

قبل از هر چیز باید بدانید که تمام تنظیمات گرافیکی معمول در رایانه‌های شخصی در استیم دک هم وجود دارند. بازی‌ها به صورت پیش‌فرض با تنظیمات بهینه‌شده برای دستگاه اجرا خواهند شد؛ اما خودتان می‌توانید تنظیمات دلخواه‌تان را انتخاب کنید. گرچه وضوحی بیش‌تر از ۸۰۰×۱۲۸۰  ممکن نیست اما هرچه پردازش بیش‌تری را با هدف بهبود ویژگی‌های گرافیکی بازی‌تان طلب کنید، باتری بیش‌تری هم مصرف می‌کنید. به عنوان مثال بازی پورتال۲ با در نظر گرفتن حداقل ۳۰ فریم در ثانیه تا ۵ ساعت بدون هیچ مشکلی اجرا خواهد شد.

سازندگان بسته به تنظیمات و بازی مورد نظر، از ۲ تا ۸ ساعت به عنوان میانگین برای بازی بدون شارژ یاد کرده‌اند. البته پورتال ۲ یک بازی قدیمی است و در رونمایی Valve از استیم دک شاهد بازی‌هایی همچون دوم، کنترل و جنگ‌های ستاره‌ای هستیم که هر کدام به تنهایی پردازنده‌های گرافیکی را به مبارزه دعوت می‌کنند. اما سازندگان در یک اظهار نظر جالب گفته‌اند که ۳۰ فریم با وضوح 800p حداقل خروجی دستگاه است که در آزمایش‌ بازی‌های نسل حاضر در استیم به آن رسیده‌اند. یا در واقع ۳۰ فریم با وضوح 800p حداقل توانی است که می‌توانید روی آن حساب کنید.

استیم دک : فضای ذخیره و لوازم جانبی

با توجه به حجم بالای بازی‌ها در نسل حاضر، فضای ذخیره موضوعی است که برای خریداران اهمیت فراوانی دارد. کافی است بخواهید آخرین شماره از مجموعه‌ی ندای وظیفه را همراه با Warzone نصب کنید تا راهی به جز پاک کردن محتواهای قدیمی‌تر نداشته باشید. از قضا استیم دک هم با توجه به نوع حافظه و حجم آن قیمت‌گذاری شده است. مدل پایه‌ همراه با ۶۴ گیگابایت حافظه‌ی eMMC، ۳۹۹ دلار قیمت خواهد داشت. اما زمانی که این مقدار به ۲۵۶ و ۵۱۲ گیگابایت و البته فناوری پرسرعتِ NVMe برسد باید به ترتیب ۵۲۹ و ۶۴۹ دلار کنار بگذارید.

حافظه‌های eMMC با توجه به PCIe Gen 2 در نهایت تا ۵۰۰ مگابایت در ثانیه سرعت دارند اما این عدد در فناوری بسیار سریع NVMe و PCIe Gen 3 به چهار گیگابایت هم خواهد رسید. با توجه به غیر قابل تغییر بودن مشخصات محصول نهایی (حداقل برای کاربران معمولی)، سرعت بازی‌ها در مدل پایه با توجه به SSD پرسرعت کنسول‌ها در نسل حاضر می‌تواند آزاردهنده باشد. البته یک درگاه برای کارت‌های حافظه‌ی SD هم وجود دارد اما با آن‌چه گفته شد بعید است تجربه‌ی بهتری داشته باشید.

سازگاری با لوازم جانبی مختلف نقطه‌ی قوت دیگری در ساخت استیم دک است که حسابی خیال‌تان را راحت می‌کند. به صورت خلاصه، هر چیزی که با استفاده از بلوتوث ارتباط برقرار می‌کند می‌تواند به استیم دک وصل شود. به این ترتیب دسته‌های بازی، ماوس و کیبورد، هدست‌های حرفه‌ای یا ایرپادهای آیفون و گستره‌ی متنوعی از بلندگوها به راحتی با دستگاه ارتباط برقرار می‌کنند.

اگر همین حالا از وای‌فای برای وصل شدن به اینترنت استفاده می‌کنید، پس لازم نیست نگران نوع اتصال استیم دک باشید؛ چرا که هم از استاندارهای قدیمی‌تر و هم پهنای باند بیش‌ در مودم‌های جدید بهره می‌برد. به کیفیت بلندگوهای استریوی دستگاه کم‌تر از هر چیزی پرداخته شده است؛ اما ورودی جک استاندارد برای انواع هدفون از نگرانی‌تان کم می‌کند. همچنین برای شارژ شدن دستگاه هم یک ورودی USB Type-C وجود دارد که با ۴۵ وات کار می‌کند.

استیم دک : آن روی سکه

استیم دک در کنار تمام ویژگی‌های حیرت‌انگیز خود، سوال‌های بی‌شماری را هم بی‌پاسخ می‌گذارد. گرچه تا ماه دسامبر ۲۰۲۱ و تعطیلات آخر سال از آن خبری نیست اما بدون استفاده‌ی گسترده از یک سخت‌افزار جدید، نمی‌توان با خیال راحت درباره‌اش اظهار نظر کرد. این‌که برای گردش هوا و خنک کردن پردازنده چه تمهیدی ویژه‌ای در نظر گرفته‌اند یا سرنوشت بازی‌هایی که سال‌های بعد از راه می‌رسند چه خواهد شد، سوال‌های مهمی‌اند که کم‌تر در مرکز توجه بوده‌اند. اما Valve در این میان رویکرد دیگری هم دارد و از استیم دک به عنوان یک پلتفرم تازه یاد می‌کند که به حمایت سازندگان احتیاج دارد. این رویکرد از آن جهت اهمیت دارد که فلسفه‌ی کنسول‌ها و پشتیبانی ناشران از آن‌ها را توجیه می‌کند. زمانی که با یک پلتفرم پرفروش و محبوب طرف باشید، تمام تلاش‌تان را می‌کنید تا نسخه‌ای از بازی‌تان را برای‌اش آماده کنید. پس فرقی نمی‌کند با چه توانی روبه‌رو هستید و با هر ترفندی، نسخه‌‌ی بهینه و قابل اجرا را فراهم می‌کنید. به همین دلیل هم بعد از هفت سال همچنان بعضی از بازی‌های روز برای پلی‌استیشن۴ و ایکس‌باکس وان منتشر می‌شوند.

مدل پایه‌ی استیم دک تنها ۵۰ دلار از نسخه‌ی OLED نینتندو سوییچ گران‌تر است و دردسرهای سرهم کردن یک رایانه‌ی بازی را هم ندارد. محصول جدید Valve در آنی هم یک رایانه‌ به سبکِ کنسول‌های دستی برای بازی است و هم یک رایانه‌ی ثابت برای وصل شدن به نمایشگر یا تلویزیونی که در نشیمن گذاشته‌اید. از همان اولین روز هم از هزاران بازی در استیم و فروشگاه‌های دیگر پشتیبانی می‌کند و محدود به یک نسل یا دوره‌ی خاص نمی‌شود. اصلا فکرش را کرده‌اید که بین شما و بازی‌های کنسولی نسل‌های گذشته، تنها به اندازه‌ی نصب چند شبیه‌ساز فاصله است؟