یک پرنده شناس خوب میتواند گونه‌های مختلف پرندگان محلی را نه تنها از طریق مشاهده، بلکه از راه صدا نیز شناسایی کند. این روشی است که انجمن آدوبان ( سازمانی برای حفاظت از گونه های وحشی پرندگان در ایالات متحده آمریکا ) آن را ” پرنده‌شناسی سمعی” می نامد. علاقه مندان به پرورش پرنده، با تمرین و داشتن راهنمایی خوب در این حوزه، میتوانند یاد بگیرند چگونه علائمی مانند “توییتس”، “چیپس” و ” هوتس” را که هر یک معادل صدای پرندگان مختلف میباشند، تشخیص دهند.
تسلط یافتن در این مهارت به درک چگونگی و دلیل ارتباط این موجودات پردار با یکدیگر بستگی دارد. اغلب، گونه‌های خاص پرندگان از مجموعه آواهای متمایز خود_ نظیر فراخوانهای جفت گیری و اعلام خطرات منطقه‌ای _ استفاده میکنند و به این واسطه نقاط مناسب برای زندگی و گشت و گذار خود را می‌یابند. کبوتر چاهی را در نظر بگیرید. این پرندگان با بغ بغوهای ملایم با یکدیگر مراوده میکنند و با ناله‌های خشن ناراحتیشان را ابراز میکنند. یک کبوتر چاهی تنها، برای زنده ماندن و زاد و ولد باید قادر باشد که هر دوی این آواها را از یکدیگر تشخیص دهد.
اما آیا آواهای کبوتران در مواجهه با کلاغها یا کاردینال‌های کاکل قرمز آمریکایی برای آنها قابل فهم است؟ آیا پرندگان میتوانند فراخوانهای پرندگان دیگر را درک کنند؟
ما اخیرا در این مورد با یک متخصص زیست شناسی و رفتار شناسی، رابرت دی ماگراث در دانشگاه ملی استرالیا به بحث پرداختیم. مطالعات متعددی با مشارکت ماگراث درمورد ارتباط بین گونه‌ای پرندگان انجام شده است. بسیاری از این تحقیقات در زمینه فراخوانهای هشدار دهنده پرندگان شکل گرفته است. این آواها در واقع فریادهای هشدار دهنده‌ای هستند که پرندگان در هنگام مشاهده شکارچی سر میدهند.
همانطور که ماگراث در پاسخ به ایمیل ما گفت،”تمامی گونه‌های پرندگانی که ما مورد مطالعه قرار دادیم، به هشدارهای دیگر پرندگان پاسخ دادند، و ما گمان میکنیم که با استراق سمع آواهای دیگر گونه‌های پرندگان در سرتا سر جهان، به نتایجی در این زمینه دست پیدا خواهیم کرد. شاید متعجب نشوید که تقریبا تمام گونه‌های پرندگان نسبت به شکارچیان آسیب پذیرند و باید در صورت مواجه شدن با یک شکارچی از هر نشانه‌ای که میتوانند استفاده کنند تا نشان دهند شکارچیان به آنها نزدیک شده‌اند.
آوای ” چیکا دی دی” برای هشدار جمعی
یکی از بهترین نمونه‌های این پدیده را میتوان در روابط میان پرنده‌های چرخ‌ریسوی سرسیاه آمریکایی(چیکادی) و سینه سرخ کمرکولی کانادایی یافت. این دو پرنده آواز خوان مشترکات زیادی دارند. هر دو گونه بومی شمال آمریکا هستند، در رشد خود به اندازه‌های مشابهی میرسند و مراقب جوجه دزدان هستند. زمانی که چیکادی‌ها یک شاهین، جغد یا دیگر شکارچیان بالدار را میبینند، آوای هشدار سر میدهند. این پرندگان همانند اداره امنیت حمل و نقل، چندین نوع آوای هشداری دارند که هر یک نمایش دهنده سطوح متفاوتی از تهدید است. آواهای هشداردهنده بلند ” سیت” برای اخطار به دیگر پرندگان درمورد شکارچی‌ای میباشد که بر فراز سرشان در حال پرواز است. زمانی که یک شکارچی در نزدیکی نشسته یا بال‌هایش بسته است، پرندگان به صورت گروهی آوای “چیکا دی دی” را سر میدهند. آوای ” دییز” هنگامی که شکارچی بسیار خطرناک باشد به فریاد اضافه میشود.
تحقیقات نشان داده‌اند که کمر کولی‌های سینه سرخ، هشدارهای پرندگان چرخ ریسوی سرسیاه امریکایی (چیکادی) را درک میکنند. و هنگامی که از نزدیک به اواهایشان گوش میدهند میتوانند میزان دقیق خطر که در این اواهای هشدار اعلام میشود را رمز گشایی کنند. روشن است که این استراق سمع به نفع آنهاست.
آواهای هشداری حتی میتوانند پاسخی از سوی شنوندگان غیر پرنده دریافت کنند. به عنوان مثال، پرندگان آوازه خوانی نیز وجود دارند که آوای هشدار ضد شکارچی آنها باعث فرار سنجاب‌ها و سمورچه‌ها میشود. این پستانداران به طور شگفت آوری، برای انتشار سینگال‌های اضطراری با صدای خودشان، از این آوا تقلید میکنند. گنجشکها، سهره‌ها و زاغ کبود نیز اوای هشداردهنده گنجشک سانان را تقلید میکنند. بنابراین، یک آواز گروهی بین گونه‌ای، رسیدن یک تهدید در حال وقوع را خبر میدهد.
بسیار خوب، بنابراین آیا پرندگان فقط یک درک ذاتی از آواهای هشدار دهنده دیگر گونه‌ها دارند؟ یا با گذشت زمان این مهارت را پیدا میکنند؟
ماگراث اظهار میکند که حداقل در برخی موارد، پرندگان خاصی به صورت فعالانه یاد میگیرند که فریادها(آوا) را از یکدیگر تشخیص دهند. پری گنجشکها، یکی از نمونه‌های معمول در پردیس دانشگاه ملی استرالیا در شهر کانبرا است. هر زمان که این پرنده خودنمایی میکند، محوطه دانشکده نیز پر از بازدید کنندگانی میشود که خواستار دیدار با پرنده‌ای خاکستری معروف به معدنچی پرسروصدا هستند.
طبق گفته های ماگراث، باغی پر از گیاهان مختلف در سرتاسر خیابان وجود دارد که پری گنجشکها دوست دارند از درختانش اویزان شوند، اما پرندگان معدنچی از ان اجتناب میکنند. ماگراث در یکی از مطالعاتش، توانست نشان دهد که پری گنجشک‌های ساکن در پردیس دانشگاه با شنیدن آواهای هشدار پرندگان معدنچی، که از طریق دستگا ضبط پخش می‍شد، فرار میکنند.
با این حال، پری گنجشک‌های ساکن در باغی که از آن یاد کردیم _ هیچ پرنده معدنچی در آن وجود ندارد_ به همان صدای ضبط شده هیچ واکنشی نشان ندادند. این موضوع به طور جدی نشان میدهد که شناسایی آواهای بین گونه‌ای ذاتی نیست: بلکه باید آموخته شود.
مارگاث میگوید: “پس از آن ما تونستیم به پری گنجشکها آموزش دهیم تا صداهای مختلف و جدید دیگری را نیز به عنوان آواهای هشدار تشخیص دهند. ما برای اینکار از نمایش حضور و پرواز شاهین در هنگام پخش آن اصوات استفاده کردیم و واضح است که آنها یادگرفتند به آن صداها واکنش نشان دهند.”
فراتر از آواهای هشدار دهنده
آواهای هشدار دهنده تنها اصواتی نیستند که قابلیت شناسایی آنها برای گونه‌های مختلف پرندگان دلیل بر برتری آنها باشد. اگر در تشخیص آواهای پرندگان برای نوع خاصی از پرندگان منفعتی وجود داشته باشد، معمولا میتوانند صداهای گونه‌ها را تشخیص دهند. ماگراث اظهار میکند که “برخی از گونه‌های پرندگان از قلمروی خود در مقابل گونه‌های دیگر دفاع میکنند و به این آوای مختص گونه آنها، پاسخ داده میشود. برخی دیگر از پرندگان میتوانند آواهای ارتباطی را شناسایی کنند و اینکار به آنها کمک میکند تا گروه چند_گونه‌ای تشکیل دهند و غذا بیابند. ”
پس از گونه‌های پرندگان فوق، به پرنده‌ای با نام کوکو میپردازیم. این نوع پرنده از نظر تربیت جوجه‌های خود پرنده‌ای بدنام است. پرندگان ماده تخم‌های خود را در لانه دیگر پرندگان میگذارند که بعدا (گاهی اوقات) آن پرندگان حقه میخورند و جوجه‌های کوکو را به جای جوجه‌های خود بزرگ میکنند. جوجه‌های کوکو برای کارگر افتادن این حقه، از صدای التماس آمیز جوجه‌هایی که در جوارشان سر از تخم درآورده تقلید میکنند تا پرنده مادر را گول بزنند.
جالب است بدانید که:
نام “کوکوبرا” مانند”چیکادی” نامی تقلیدی است یعنی از صدای معروف این پرندگان در کل جهان ریشه گرفته است. به نظر میرسد که هالیوود از صدای خنده عجیب و غریب این پرندگان برای درگیر ساختن بینندگان خود سود می‌برد. صدای آواز کوکوبرا را میتوان در پس زمینه فیلمهایی همچون “مهاجمان صندوقچه گمشده“، ” اسلحه برهنه” و فیلمهای “تارزان” شنید.
